Oyuncak bebeklerin dünyasına yolculuk
Rahmi Koç Müzesi’nde açılan Dünya Bebekleri Sergisi bizi 18’inci yüzyılın ahşap bebeklerinden Anadolu’nun bez bebeklerine kadar hem el yapımı hem sanayi ürünü olan çok sayıda oyuncak bebeğin dünyasına götürüyor. Bebekler oyuncak dünyası hakkında bize bilgi verdiği gibi 18. yy’dan günümüze dünyadaki değişimi de bebekler üzerinden anlatıyor.
Sergiyle eş zamanlı bir de Çağlar Boyu Bebek adlı bir kitap hazırlandı. Yapı Kredi’nin katkılarıyla basılan kitapta Antik Çağ’dan günümüze yüzlerce bebeğin öyküsü anlatılıyor. Avrupa, Asya ve Afrika bebeklerinin yanı sıra Antik Yunan, Orta Çağ, Rönesans bebekleri ile ahşap, plastik, balmumu bebekler ve oyuncak üreticileri yer alıyor.
Dünyanın dört bir yanından yaklaşık 2 bin 200 bebeğin bir araya getirilmesi ile oluşturulan serginin hazırlık aşaması üç yıla yayılan kapsamlı bir çalışmayla tamamlandı.
Yapı Kredi’nin katkılarıyla hazırlanan ‘Çağlar Boyu Bebek’ kitabı da bu bebeklerin öyküsünü tarihi süreçleriyle ele alıyor. İstanbul Rahmi M. Koç Müzesi ile Yapı Kredi Yayınları mağazalarında okurla buluşan kitapta Çin, Japon, Hint ve Türk bebeklerinden Almanya, İtalya, Fransa bebeklerine kadar özel bir seçki sunuluyor. Serginin küratörü Serra Kanyak’ın yazdığı ‘Çağlar Boyu Bebek’in önsözü ise Rahmi M. Koç tarafından kaleme alındı.
Hindistan: Oynamak köklü bir gelenek
- Bebeklerle oynamanın köklü bir gelenek olduğu Hindistan’da, canlı renkleriyle dikkat çeken bebekler hoş kıyafetlerle rekore ediliyor ve birçoğu eğlence için yapılıyor. Fakat bazıları Hint tarihinden öyküler de anlatıyor. Hint bebeklerinin yapımında ise en çok kil kullanılırken, inek gübresi, ahşap, bez parçaları, bitki lifleri, talaş ile kâğıt hamuru yine kullanılanlar arasında yer alıyor.
Avrupa: Modayı takip ettiren Pandora
- Moda dergileri ortaya çıkmadan önce Pandora bebekleri vardı. 18’inci yüzyılda terziler Pandora bebeklerine dönemin en beğenilen veya yeni çıkan kıyafetlerini giydirir, bu bebekleri modayı takip eden kadınlara gönderirdi. Kadınlar arasında bir çift bebek edinmek zamanla moda oldu. Pandora bebekleri ayrıca Aristokrat aileler arasında birer statü simgesi halini aldı.
Japonya: Kültürü yansıtan bebekler
- Antik dönemde yalnızca oyun objesi olarak tasarlanmayan Japon bebekleri çeşitli hikâyeler anlatırdı. Toplumun kültürünü ve destansı öykülerini yansıtan bu bebekler ilerleyen süreçte sanat eserlerini andırırcasına yapılırdı. Tasarımında kâğıt, kâğıt hamuru, karton, talaş ve bambu gibi birçok malzemenin kullanıldığı bebekler, özellikle 19’uncu yüzyıla gelindiğinde Avrupa’da da popüler oldu.
Kapadokya: Soğanlı Bebekler
- 70’li yıllarda başlayan turizm hareketi ile ortaya çıkan Kapadokya-Soğanlı Bebekleri, yöreye gelen turistlerin ilgi göstermesiyle geliştirildi. Günümüzde ince tel, gazoz veya kavanoz kapağı ile bez parçaları kullanılarak üretilen bebeklerin erkek ve kadın figürler bulunuyor. Soğanlı bebekleri kıyafetlerine göre fesli bebek, testili bebek ve fistanlı bebek gibi isimlerle biliniyor.
İngiltere: Norah Wellings bebekleri
- İngiltere’nin en ünlü bebekleri arasında bebek tasarımcısı Norah Wellings’in yaptığı modeller yer alıyor. Küçük çocuk veya hatıra bebeklerinin boyu 18-23, daha lüks bebeklerin boyu 60-74 cm’yi buluyor. 1926’dan 1959’a kadar üretilen bu bebeklerinin yapımında keçe ve kadife gibi kumaşlar kullanılırken, gözleri genellikle boyanarak oluşturulurdu.
Afrika: Çocuk isteyen bebek oynasın
Genellikle büyü ve kadın hayatıyla ilişkili olan Afrika’daki bebek figürleri, birçok amaç doğrultusunda tercih ediliyor. Kitapta, şu satırlar kaydediliyor: “Afrika toplumlarında erkek çocuk sahibi olmak çok istendiğinden erkek oyuncak bebek taşıyıp oynayan hamile kadınların erkek çocuk doğuracağına inanılır. Bu şekilde bir bebekle ilgilenmek ve onunla zaman geçirmek, stres ve kaygıyı iyileştiren etkiler yaratır.”