HRW: Markaziy Osiyo hukumatlari pandemiya bahona erkinliklarni cheklamoqda
Human Rights Watch (HRW) inson huquqlari tashkiloti Yevropa Ittifoqini Markaziy Osiyoga beriladigan yordam ko‘lamining oshirilishi inson huquqlari sohasida «haqiqiy» islohotlar bilan bog‘liq ekanini tushuntirishga chaqirdi.
Tashkilot bayonoti 16 - noyabr kuni – YeI tashqi ishlar mutasaddisi Jozep Borrel Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston tashqi ishlar vazirlari bilan onlayn o‘tkazadigan uchrashuv arafasida yangradi.
Bayonotda “Markaziy Osiyo davlatlari, xususan, Qirg‘izistonning siyosiy notinchliklar yoki koronavirus pandemiyasi keltirib chiqargan muammolarga javobi agar bu mamlakatlar «inson huquqlarini hurmat qilish borasida bergan va’dalari ustidan chiqqanda, yanada samarali bo‘lar edi», deyiladi.
HRW ga ko‘ra, Markaziy Osiyo davlatlari hukumatlari virus tarqalishini jilovlash bahonasida aholining axborot olish imkoniyati hamda so‘z erkinligini cheklamoqda. Pandemiya esa, mintaqada iqtisodiy qiyinchiliklar va tengsizlikni oshirgan.
Tashkilot bayonotida, shuningdek, Qirg‘izistonda prezident Sooronbay Jeenbekov iste’fosiga sabab bo‘lgan siyosiy beqarorliklar mamlakatda inson huquqlarini xavf ostiga qo‘yishi haqida ogohlantiriladi.
HRW YeIni Qirg‘iziston rasmiylaridan taniqli huquq himoyachisi Azimjon Asqarov iyul oyida hibsda halok bo‘lganiga oid «haqiqatda mustaqil surishtiruv» o‘tkazishni talab qilib, ularga bosim o‘tkazishga chorladi.
Tashkilot hisobotida Asqarov «2010 - yildan boshlab noqonuniy tarzda panjara ortida ushlab turilgangi» va «uning bevaqt o‘limi mamlakatdagi inson huquqlariga tushgan katta dog‘» ekanligi ta’kidlandi.
HRW Qozog‘istonda Prezident Qasim-Jomart Toqayevning islohotlar o‘tkazish to‘g‘risidagi va’dalari «sezilarli yaxshilanishga olib kelmadi», deb hisoblaydi.
Tashkilot bayonotida mamlakatda tinch namoyishchilarni «ta’qib qilish yoki hibsga olish» davom etayotgani hamda ko‘plab jurnalistlar o‘z faoliyatlari tufayli «ta’qib yoki hujumga» uchrashda davom etayotgani aytiladi.
Tashkilot 2016 - yilda yer islohotlariga qarshi ommaviy namoyishlarni uyushtirgani uchun 5 yilga qamalga faol Maks Boqayev hanuz qamoqda ekaniga alohida to‘xtalib o‘tdi.
HRW O‘zbekistonda inson huquqlari bilan bog‘liq vaziyatni yaxshilash borasida muayyan qadamlar qo‘yilgani, ammo «o‘zboshimchalik bilan hibsga olingan shaxslar ozod qilinganidan keyin, ularga qonuniy reabilitatsiya rad etilayotgani, jinoyat kodeksidagi o‘ta muammoli bandlar saqlab qolingani, shuningdek, nodavlat tashkilotlar (NDT) bo‘yicha qonunlarni xalqaro standartlar bilan muvofiqlashtirish va’dasi bajarilmay qolayotganini» bildirdi.
«YeI inson huquqlari bo‘yicha asosiy shartnomalarga haqiqatan amal qilish to‘g‘risida YeI qonuniga asoslangan yangi savdo imtiyozlarini berishdan oldin, O‘zbekiston muhim xatolarni bartaraf etganiga ishonch hosil qilishi kerak», deyiladi tashkilot bayonotida.
HRWga ko‘ra, Tojikistonda 150 dan ortiq siyosiy muxolif, tanqidchi yoki ularning advokatlari siyosiy sabablarga ko‘ra, “dahshatli sharoitlarda” qamoqda qolmoqda. Bayonotda faollar hibsda «keng tarqalgan qiynoqlar va yomon muomala» haqida so‘zlab bergani aytiladi.
Tashkilot Turkmanistonni mintaqadagi «eng repressiv davlat» deb atab, u yerda siyosiy sabablarga ko‘ra qamalgan shaxslarning aniq sonini aniqlash imkonsiz bo‘lib qolayotganini bildirdi.