Κατά βάθος ζηλεύουμε

Την επαύριο της δολοφονίας του Καποδίστρια, η εφημερίδα «Απόλλων», που τυπωνόταν στην Υδρα, κυκλοφόρησε με πανηγυρικό τίτλο: «Απολαύσαμεν τον σκοπόν μας! Ο τύραννος δεν υπάρχει πλέον! Παύομεν την έκδοσίν μας!».

Θα μπορούσε ο Καποδίστριας να έχει περάσει στην Ιστορία όπως τον παρουσίαζε ο «Απόλλων»; Σαν ένα ξενοκίνητο κάθαρμα που στραγγάλιζε τις ελευθερίες των Ελλήνων και ακύρωνε έμπρακτα την Επανάσταση του 1821; Ενδεχομένως. Οχι όμως αν επικρατούσαν οι φιλελεύθεροι αντίπαλοί του. Αλλά οι κοτζαμπάσηδες. Εκείνοι που αντιστέκονταν στη συγκρότηση ενός κανονικού κράτους επειδή θα βλάπτονταν τα τοπικά, προσωπικά συμφέροντά τους.

Κινδυνεύει η υστεροφημία του Κώστα Σημίτη από τους μύδρους που εξαπολύθηκαν προτού ακόμα κρυώσει ο νεκρός του; Εάν πέθαινε δέκα χρόνια νωρίτερα, μεσούσης της κρίσης, οι υπεύθυνοι για τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό της χώρας που οδήγησε στα μνημόνια, σίγουρα θα τον μετέτρεπαν σε αποδιοπομπαίο τράγο. Θα του φόρτωναν τις δικές τους αμαρτίες και θα τον έστελναν ανακουφισμένοι στον αγύριστο. Σήμερα ευτυχώς διάγουμε με σχετική ηρεμία, η οποία επιτρέπει την ψύχραιμη αποτίμηση του παρελθόντος.

Τι καταλογίζουν στον Κώστα Σημίτη οι αρνητές και οι υβριστές του;

Τα Ιμια. Και την υπόθεση Οτζαλάν. «Ενήργησε προδοτικά» ισχυρίζονται. «Γκρίζαρε το Αιγαίο και άφησε έναν εχθρό της Τουρκίας» – όχι κατ’ανάγκην φίλο δικό μας – «να πέσει στα νύχια της…». Στην ευθεία ερώτηση εάν στη θέση του θα είχαν ξεκινήσει πόλεμο, αλλάζουν κουβέντα. Και όταν ζητάς να εξηγήσουν ποια ακριβώς κερκόπορτα άνοιξε τη νύχτα εκείνη του Ιανουαρίου του 1996, τι το χειροπιαστό και πολύτιμο χάθηκε κατά τα επόμενα είκοσι οχτώ χρόνια, γίνονται έξω φρενών. Απορία ψάλτου αντί για βηξ, θυμός. Υβρεις. Κατάρες. «Είσαι ενδοτικός, νενέκος!» σε περιλαμβάνουν ενώ οι ίδιοι δεν σηκώνουν μύγα στο αόρατο – μάλλον ανύπαρκτο – σπαθί τους. Οσο για τον δύστηνο Οτζαλάν, δεν είδα και πολλούς να ενδιαφέρονται έκτοτε, έμπρακτα για την τύχη του…

Του φορτώνουν επίσης το κραχ του Χρηματιστηρίου, το οποίο ονομάζουν έγκλημα. Μια δράκα, ισχυρίζονται, μπαγαπόντηδων συνήργησε με την κυβέρνηση Σημίτη για να φάει τις οικονομίες του ελληνικού λαού. Επρόκειτο προφανώς για μια πελώριας έκτασης συνωμοσία εάν μετρήσεις τις χιλιάδες ΕΛΔΕ που και στο πιο μικρό χωριό λάμβαναν και μεταβίβαζαν τις εντολές των επενδυτών. Πού ακριβώς θα τραβούσαμε την κόκκινη γραμμή της ενοχής; «Οφειλαν» ισχυρίζονται «οι αρμόδιοι υπουργοί να προειδοποιήσουν για τους κινδύνους»!

Εκεί ακριβώς έγκειται η ουσία της σκέψης τους. Θεωρούν τους πολίτες παιδάρια, που παρασύρονται δίχως καν να υποψιαστούν πως ό,τι ανεβαίνει κατεβαίνει. Ενώ μονίμως ξιφουλκούν ενάντια σε ξένους και ντόπιους «κηδεμόνες» και «προστάτες», αντιλαμβάνονται τον «κοσμάκη» ως αφελή και ακαταλόγιστο, χρήζοντα προστασίας. Αφελέστατα δεν συμπεριφέρονταν – θα μου πείτε – όλοι εκείνοι που πουλούσαν σπίτια και αυτοκίνητα για να τζογάρουν στο Χρηματιστήριο; «Ο παθός, μαθός» μπαίνω στον πειρασμό να απαντήσω.

Μα δεν ισχύει. Λίγο καιρό μετά το κραχ, οι ίδιοι άνθρωποι ξανάρχισαν να ζουν σαν μπέηδες, φορτώνοντας τις πιστωτικές τους κάρτες με διακοποδάνεια, μετακομίζοντας από τριάρια στα Πατήσια σε μεζονέτες στα Βριλήσσια. Το πάρτι δεν τελείωσε το 1999. Αλλά το 2010. Σήμερα δε τείνει να ξαναρχίσει. Οι κοινωνίες ωριμάζουν απελπιστικά αργά.

Περισσότερο από όλους κολακεύουν τον Κώστα Σημίτη όσοι μεταθανατίως τον ελεεινολογούν. Επειδή δεν έγινε στρατηλάτης, επειδή δεν ξερίζωσε παθογένειες αιώνων, επειδή δεν άλλαξε άρδην την Ελλάδα, δεν τη μεταμόρφωσε σε άμεμπτη πολιτική, κοινωνική και οικονομική δημοκρατία. Για να είχαν τέτοιες προσδοκίες από εκείνον, φαντασθείτε πόσο τον θαύμαζαν!

Δεν θυμόμαστε τον Καποδίστρια ως αυταρχικό κυβερνήτη. Ούτε τον Τρικούπη για το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν!». Ούτε τον Βενιζέλο για το ιδιώνυμο αδίκημα και τη χρεοκοπία του 1932. Ο χρόνος φέρνει τα πρόσωπα και τα γεγονότα στο αληθινό τους μέγεθος. Σβήνει και τις αγιογραφίες και τους λίβελους. Οι ιστορικοί του μέλλοντος, θα συγκρίνουν απλώς την Ελλάδα του 1996 με την Ελλάδα του 2004. Στοιχηματίζω ότι η ετυμηγορία τους για τον Κώστα Σημίτη θα είναι πολύ θετική.