Κλιματική αλλαγή: Χαμηλότερη θερμοκρασία κατά τρεις βαθμούς σε δρόμους με δέντρα
Αντιμέτωπη με τις χειρότερες πυρκαγιές εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες, αλλά και με έναν ισχυρό παρατεταμένο καύσωνα που διήρκεσε 16 ημέρες – από τους μεγαλύτερους σε διάρκεια στα χρονικά της –, η Ισπανία έχει πλέον εναποθέσει τις ελπίδες της στην υποχώρηση των υψηλών θερμοκρασιών, που έφτασαν το προηγούμενο διάστημα τους 45 βαθμούς Κελσίου. Προσώρας, η χώρα του ευρωπαϊκού Νότου μετρά όλο και περισσότερες ανοιχτές «πληγές», με περισσότερα από 3.730.000 στρέμματα να έχουν γίνει στάχτη, τέσσερις νεκρούς στις καταστροφικές πυρκαγιές, αλλά και 1.149 θανάτους από το τελευταίο κύμα καύσωνα, σύμφωνα με το ερευνητικό ινστιτούτο δημόσιας υγείας Instituto de Salud Carlos III.
Τον Ιούλιο είχε καταγράψει άλλους 1.060 θανάτους που συνδέονται με τη ζέστη, αυξημένους κατά 50% συγκριτικά με την ίδια περίοδο πέρυσι. Αυτοί οι αριθμοί υπογραμμίζουν μια σκληρή πραγματικότητα: με την επιδεινούμενη κλιματική αλλαγή, η καλοκαιρινή ζέστη στην Ισπανία (και όχι μόνο) δεν είναι πλέον απλώς αφόρητη, αλλά όλο και πιο θανατηφόρα. Θέτει σε αυξημένο κίνδυνο ηλικιωμένους και ασθενείς, ωθεί τα νοσοκομεία στα όριά τους, επιβραδύνει την παραγωγή και τροφοδοτεί πυρκαγιές. Αποκτά επίσης πολιτική διάσταση και ταξικά κριτήρια, καθώς οι τσιμεντουπόλεις μετατρέπονται σε τεράστιες αστικές θερμικές νησίδες.
Ενόσω η Μαδρίτη έλιωνε στην κορύφωση του τελευταίου κύματος καύσωνα, μελέτη του Πολυτεχνείου της ισπανικής πρωτεύουσας κατέδειξε ότι ο υδράργυρος χτύπησε κόκκινο στο Σαν Ντιέγκο, μια γειτονιά στο Πουέντε ντε Βαγέκας, από τις φτωχότερες συνοικίες της πόλης. Οι θερμοκρασίες ήταν έως και 8 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από άλλα μέρη της Μαδρίτης. Διαφορές εντοπίστηκαν ακόμη και σε έναν δρόμο της Πουέντε ντε Βαγέκας την ίδια ημέρα. Σε ένα τμήμα του η θερμοκρασία έφτασε τους 41,4 βαθμούς Κελσίου νωρίς το απόγευμα, ενώ λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο κάτω ήταν στους 38,6 βαθμούς Κελσίου. «Η διαφορά;», εξηγεί σε ρεπορτάζ του το πρακτορείο Reuters. «Το ένα τμήμα του δρόμου ήταν χωρίς δέντρα, ενώ το άλλο σκιαζόταν από μια δεντροστοιχία από μουριές».
Επιστημονικές μελέτες έχουν καταδείξει ότι τα δέντρα και συνολικά οι χώροι πρασίνου διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στον περιορισμό των συχνά θανατηφόρων επιπτώσεων του καύσωνα και στη ρύθμιση της θερμοκρασίας. Παρ’ όλα αυτά, οργανώσεις ακτιβιστών καταγγέλλουν ότι η ισπανική πρωτεύουσα αποψιλώνεται στο όνομα της αστικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα σε υποβαθμισμένες γειτονιές της, εντείνοντας τις πιέσεις στον δεξιό δήμαρχο της Μαδρίτης, Χοσέ Λουίς Μαρτίνεθ Αλμέιδα, να φυτέψει περισσότερα δέντρα. «Η διαφορά μεταξύ του να έχεις και του να μην έχεις δέντρα στον δρόμο σου έχει άμεσο αντίκτυπο στην υγεία σου», επισημαίνει ο Μανουέλ Μερκαδάλ, μέλος της οργάνωσης Sustainable Vallekas. Οι επιπτώσεις του καύσωνα γίνονται δε μεγαλύτερες για όσα νοικοκυριά δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα χρήσης κλιματισμού.
Με τις θερμοκρασίες να αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο, τα δέντρα έχουν πλέον αναχθεί σε πολιτικό ζήτημα στη Μαδρίτη. Αφότου ανέλαβε τη δημαρχία της, το 2019, ο Χοσέ Λουίς Μαρτίνεθ Αλμέιδα έρχεται σε όλο και σφοδρότερη μετωπική σύγκρουση με ακτιβιστές και την αριστερή αντιπολίτευση. Αν και τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι επί της θητείας του ο συνολικός αριθμός δέντρων έχει αυξηθεί κατά 2,4% στην ισπανική πρωτεύουσα, αυτό συνέβη κυρίως στις ανατολικές, μεσαίου εισοδήματος συνοικίες. Ολες οι άλλες, εκτός από μία στον Νότο, αποψιλώνονται. Το Πουέντε ντε Βαγέκας έχει χάσει το 3% της συνολικής πράσινης κάλυψης μέσα σε μία εξαετία. Μέρος της απώλειας προκλήθηκε από σφοδρή χιονοθύελλα το 2021 που κατέστρεψε 80.000 δέντρα, τα οποία δεν αντικαταστάθηκαν. Πολλά επίσης κόβονται για κατασκευαστικά έργα. Περισσότερα από 1.000 εκτιμάται ότι θα θυσιαστούν για την επέκταση μιας γραμμής του μετρό. Στον αντίποδα, η περιβαλλοντική υπηρεσία του γραφείου του δημάρχου τονίζει ότι αύξησε τον προϋπολογισμό κατά 40% για τη συντήρηση και βελτίωση των χώρων πρασίνου. Ερώτημα όμως παραμένει το πότε και πού…