Яқин Шарқда яна бир можаро хавфи: БАА ва Саудия ҳусийлар фонида келиша олмаяпти
Ямандаги урушда йиллар давомида бир томонда турган Саудия Арабистони ва Бирлашган Араб Амирликлари муносабатларида кескинлик кучайди. Бунга бўлинган Яман ҳукуматидги навбатдаги тарқоқлик ҳамда Ар-Риёд ва Абу-Дабининг турли сиёсий-ҳарбий гуруҳларни қўллаб-қувватлаётгани сабаб бўлаётгани айтилмоқда. Бу ҳақда podrobno.uz хабар беради.
30 декабрга ўтар кечаси Саудия ҳарбий авиацияси Яман жанубидаги Мукалла портига зарба берди. Қироллик ТИВ баёнотига кўра, портда гўёки БАА орқали келтирилган ва Жанубий Яман ажралиб чиқишини ёқлаётган сепаратистлар учун мўлжалланган қурол-аслаҳа ҳамда зирҳли техника нишонга олинган.
Шундан сўнг Яман Президентлик раҳбарияти кенгаши раиси Рашад ал-Алимий БАА билан ҳарбий ҳамкорлик бўйича келишув бекор қилинганини эълон қилди. У Амирликлар ҳарбийларидан 24 соат ичида мамлакат ҳудудини тарк этишни талаб қилди ва Абу-Дабини ички урушни қўзғатаётганликда айблади. Саудия Арабистони ҳам амирлик кучларини олиб чиқиш талаби тарафида эканини билдирди.
Саудия Арабистони ва БАА 2015 йилдан буён халқаро коалиция таркибида халқаро ҳамжамият тан олган Яман расмийларига ҳусийларга қарши курашда таянч бўлиб келади. 2022 йилда улар иштирокида шимол, жумладан Сана устидан назоратни қайтаришни мақсад қилган вақтинчалик миллий бирлик тузилмаси — Президентлик раҳбарияти кенгаши тузилган эди.
Унга уч асосий сиёсий куч вакиллари киритилганди: Умумий халқ конгресси, «Ал-Ислаҳ» партияси ва Жанубий ўтиш кенгаши. Бироқ тез орада, айниқса жанубдаги кучлар 1970–1990 йилларда алоҳида давлат бўлиб мавжуд бўлган Жанубий Яман мустақиллигини тиклаш талабини кучайтиргани фонида, ички зиддиятлар чуқурлашди.
Ар-Риёд кўпроқ дунёвий миллатчилларга таянаётгани, БАА эса анъанавий равишда Жанубий ўтиш кенгаши билан яқин алоқаларни мустаҳкамлаб келаётгани қайд этилмоқда. Бу Амирликларнинг денгиз савдоси йўналишларидаги стратегик манфаатлари билан боғланади: Адан қўлтиғи, Адан ва Мукалла портлари ҳамда Боб ул-Мандаб бўғози амалда жанубий кучлар назоратида.
2025 йил кузида Ҳадрамаут вилоятида БАА қўллаб-қувватлайдиган «Ал-Ҳирак» ҳаракати билан Ар-Риёдга яқин Ҳадрамаут қабилалари альянси ўртасидаги қарама-қаршилик кескинлашди. Масила конидаги нефт қазиб олиш тўсилиши вазиятни оғирлаштирган, декабр бошида эса «Ал-Ҳирак» ҳужумга ўтиб, бир ҳафта ичида ҳукумат кучларини Жанубий Яман вилоятларининг деярли барчасидан сиқиб чиқаргани билдирилган.
Аввал Аданда жойлашган Президентлик раҳбарияти кенгаши 9 декабр куни шошилинч равишда шаҳарни тарк этиб, Ар-Риёдга кўчгани айтилади. Ал-Алимий у ердан туриб БАА билан иттифоқ узилганини ҳамда халқаро коалиция розилигисиз ҳаракатланадиган барча кемалар ва самолётлар учун Жанубий Яманга ҳаво ва денгиз блокадаси жорий этилганини маълум қилган.
Материалда таъкидланишича, амалда ҳозир Яман ҳудудида халқаро миқёсда тан олинган ҳукумат қолмаган. Шунга қарамай, Саудия расмий баёнотида БАА «биродар давлат» деб аталган, бироқ сепаратистларни қўллаб-қувватлаш «ниҳоятда хавфли қадам» экани ҳақида огоҳлантирилган. Ҳужжатда Саудия миллий хавфсизлигига ҳар қандай таҳдид «қизил чизиқ» экани, уни кесиб ўтилса қироллик қатъий чоралар кўриши мумкинлиги урғуланган.
БАА эса эълон қилинган пайтга қадар Мукалла бўйича зарбалар ва Ямандан ҳарбийларни олиб чиқиш талаби юзасидан расмий изоҳ бермаган.
Шунингдек, аввалроқ The Atlantic журнали бош муҳаррири Жеффри Голдберг тасодифан Signal мессенжеридаги ёпиқ гуруҳга қўшилиб қолганидан сўнг, у ерда Доналд Трамп маъмуриятининг юқори лавозимли амалдорлари ҳусийларга қарши ҳаво зарбаларини муҳокама қилгани ҳақида хабарлар тарқалганди. Ёзишмаларда АҚШ вице-президенти Жей Ди Венс, мудофаа вазири Пит Ҳегсет ва миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчи Майк Уолтс иштирок этгани айтилган.