Diplomatska ofanziva zbog krize u Crnoj Gori
Susreti crnogorskih zvaničnika u Vašingtonu i Briselu sa visokorangiranim predstavnicima administracija zaduženih za Zapadni Balkan, značajno su intenzivirani u oktobru, u vrijeme aktuelne krize o rekonstrukciji Vlade i ultimativnog zahtjeva prosrpskog Demokratskog fronta (DF) da bude dio izvršne vlasti.
Gotovo sa svih sastanaka jasno je poručeno da će međunarodna zajednica podržati one snage u Crnoj Gori koje su nedvosmisleno za evroatlantske i evropske vrijednosti.
Vlast u Crnoj Gori je u avgustu 2020. godine osvojila koalicija sastavljena od prosrpskog DF-a, Demokrata i Građanskog pokreta URA.
Od 41 poslanika, koliko imaju u parlamentu, 38 je saglasno da u Vladu uđu političari, čemu su, za sada brana tri poslanika URA-e, koji insistiraju na aktuelnom ekspertskom konceptu.
Vlada premijera Zdravka Krivokapića, formirana od eksperata, dobila je podršku ovih stranaka, početkom decembra, nakon što su to Evropska unija (EU) i Sjedinjene Američke Države (SAD) snažno podržale.
Strah od gubljenja kontrole
Dešavanja nakon prošlogodišnjih izbora, iz perspektive Vašingtona upućuju na određen eskalatorni potencijal u Crnoj Gori, koji ne smije izmaći kontroli, kaže doktor međunarodnih odnosa i predavač na Univerzitetu Džons Hopkins Siniša Vuković za Radio Slobodna Evropa (RSE).
"Za sada su poslate jasne poruke da je Amerika spremna da sarađuje sa crnogorskim vlastima koje se pridržavanju zapadnih vrijednosti, i nedvosmisleno slijede evroatlantske politike. Trenutni pregovori o prekompoziciji Vlade, mnogi u Vašingtonu vide kao novi test za određene političke lidere u Crnoj Gori koji za sada deklarativno ističu svoju prozapadnu orijentaciju. Samim tim i smisao nedavnih i trajućih 'fact finding' susreta postaje jasniji. Bojazan da može doći do prepuštanja poluga vlasti proruskim i anti-NATO snagama u Crnoj Gori se sve češće diskutije u Vašingtonu", kaže Vuković.
DF je politički savez prosrpskih političkih stranaka, čiji lideri gaje snažne veze za zvaničnim Beogradom i predsjednikom Aleksandrom Vučićem.
Snažno promovišu i svoje veze sa Rusijom, čiju globalnu politiku podržavaju.
Kakve poruke stižu iz Brisela?
Slične su i poruke iz Brisela, odakle iz dijela administracije upozoravaju da najava rekonstrukcije Vlade u Crnoj Gori u kojoj bi DF bio dio nove izvršne vlasti, izaziva zabrinutost kod mnogih evropskih zvaničnika koji se direktno bave pitanjima Zapadnog Balkana.
Tonino Picula, izvjestilac za Crnu Goru u Evropskom parlamentu ne podržava opciju rekonstrukcije Vlade u Podgorici gdje bi DF imao direktno učešća.
On smatra da ključni prioritet treba da bude članstvo u EU, što, kako kaže, neće biti moguće ako se u pitanje dovode elementi crnogorske državnosti.
Mogućnost ulaska DF-a, prema Piculi, izaziva određenu zabrinutost jer dosadašnji odnosi i konstantno nepovjerenje u heterogenu vladajuću koaliciju ne budi optimizam u pogledu buduće funkcionalnosti, reformskog procesa i puta prema EU.
Oktobarski susreti sa administracijama Vašingtona i Brisela
Samo tokom oktobra četiri ministra Vlade Crne Gore boravila su u SAD-u, a dvojica u središtu EU, u Briselu.
Potpredsjednik Vlade Dritan Abazović i minstar vanjskih poslova Đorđe Radulović sastali su se sa zamjenikom pomoćnika sekretara u Birou za evropska i evroazijska pitanja Stejt dipartmenta Gabrijelom Eskobarom, Vendi Šerman (Wendy Sherman), zamjenicom državnog sekretara i Karen Donfrid (Caren Donfried), pomoćnicom državnog sekretara za evropske i evroazijske poslove, kao i sa predstavnicima Savjeta za nacionalnu bezbjednost.
U SAD-u su bili i ministar finansija Milojko Spajić i ministarka javne uprave Tamara Srzentić.
Nakon tih sastanaka Abazović je najavio da Crnu Goru očekuju jake političke i ekonomske promjene, ne precizirajući o čemu je konkretno riječ.
Radulović je po povratku iz Amerike otišao u Brisel, gdje su već danima i ministar unutrašnjih poslova Sergej Sekulović i šef policije Zoran Brđanin koji su imali sastanke sa najvišim zvaničnicima Evropske unije.
Za sredinu novembra najavljen je i dolazak Eskobara koji je 27. oktobra imao online susret sa predsjednikom Skupštine Aleksom Bečićem.
Pojačane aktivnosti Zapada dolaze i uz najavu da će premijer Zdravko Krivokapić učestvovati na online Samitu za demokratiju sredinom decembra, čiji će domaćin biti američki predsjednik Džo Bajden.
Situacija u Crnoj Gori ocijenjena je kao zabrinjavajuća na sjednici Spoljnopolitičkog odbora Evropskog parlamenta od 26. oktobra.
"Najavljena rekonstrukcija Vlade dodatno komplikuje već složenu situaciju i vodi Crnu Goru dalje od Evropske unije. Pregovori o rekonstrukciji podijelili su članice vladajuće koalicije, što može podrivati put Crne Gore ka EU jer mnoge reforme zahtijevaju većinu u parlamentu", ocijenjeno je tokom sjednice.
Gde se vidi uticaj 'trećih strana' u Crnoj Gori?
"Mogućnost prodora trećih strana u Crnoj Gori postaje sve vidljivija, i to je nešto što posebno motiviše pojačanu pozornost američke administracije. Na Crnoj Gori je da dokaže da je zaista u stanju da se odupre tim uticajima", kaže Siniša Vuković.
Prema Vukoviću mnoge u Vašingtonu zabrinjava, kako kaže, javna relativizacija događaja na dan parlamentarnih izbora oktobra 2016. godine.
Tada je, prema optužnici Specijalnog tužilaštva, pokušan državni udar od strane udruženih ruskih, srpskih i crnogorskih državljana među kojima su i dvojica lidera DF-a. Nakon suđenja 13 optuženih osuđeno je na skoro 70 godina zatvora, ali je tu presudu Apelacioni sud ukinuo i vratio na ponovno suđenje.
"Mnogi možda nijesu svjesni, ali takvi stavovi za američku administraciju predstavljaju neku vrstu lakmus testa, koliko je iskrena pro-zapadna orijentacija onih koji su u stanju da relativizuju tako ozbiljan događaj i miješanje trećih strana u unutrašnja pitanja jedne NATO članice", kaže Vuković.
On dodaje da pored miješanja Rusije, u SAD sve više pažnje posvećuje i rastućem uticaju Kine na Zapadnom Balkanu.
"Što više Crna Gora bude proklizavala ka Pekingu i Moskvi, to će i odnos SAD i zapada biti drugačiji, moguće i dramatičniji", upozorava Vuković.
Kako na angažman Zapada gledaju vlast i opozicija
Radio Slobodna Evropa kontaktirao je više funkcionera vladajućeg Demokratskog fronta ali nisu odgovarali na pozive.
U vladajućoj Socijalističkoj narodnoj partiji (SNP) koja je na izborima nastupila u okviru liste DF-a kažu da je pojačani angažman zapadnih partnera posljedica nestabilne političke situacije u Crnoj Gori.
Lider SNP-a Vladimir Joković za RSE ističe da je zapadnim partnerima potrebna stabilna članica NATO, a da Crna Gora to trenutno nije.
"Oni žele da se prevaziđe postojeća politička nestabilnost u Crnoj Gori, a može se prevazići samo sa stabilnom Vladom i sprovođenjem reformi i vladavinom prava. Ključna stvar je nestabilnost Vlade i nemogućnost donošenja zakona. Izlaz iz ove situacije vidimo ili u dogovoru unutar vladajuće strukture ili u novim izborima", rekao je Joković.
Sa liderom vladajućih Demokrata Aleksom Bečićem, čija se partija zalaže za rekonstrukciju Vlade, u koju bi ušli predstavnici DF-a, 27. oktobra razgovarao je Eskobar.
Nikada neću biti dio činilaca koji gaje i u djelo sprovode retrogradne ideje, koje Crnu Goru vuku unazad”, kazao je Bečić Eskobaru, prema saopštenju iz njegovog kabineta.
"Računam na vas da podržite naše napore da pojačamo prisustvo NATO u regionu", poručio je, kako se navodi, Eskobar Bečiću.
Jovana Marović iz najmanje vladajuće članice vlasti, Građanskog pokreta URA, koja se protivi rekonstrukciji po političkom modelu, kaže za RSE da su neupitni evroatlantski prioriteti Crne Gore a pojačano interesovanje Zapada je u cilju njihovog učvršćivanja.
"S obzirom na to da pojedini politički akteri ne dijele u potpunosti ovakvu agendu, otuda je i prirodno da oni za međunarodnu zajednicu nisu poželjni partneri u ovim procesima", navodi Marović.
S druge strane, Ivan Vujović iz opozicione Socijaldemokratske partije kaže za RSE da je razlog za sve veću angažovanost Zapada činjenica da nova vlast nije ispunila očekivanja zapadnih partnera.
"Nova vlast je izgubila međunarodni legitimitet. Ako ga je imala u početku, ona ga je izgubila onim što je radila u prethodnih godinu kada je pokazala izrazitu neučinkovitost i neposvećenost reformama i evropskim integracijama. Jasna je dijagnoza međunarodnih partnera da takva vlast ne može da isporuči rezultate", rekao je Vujović.
Pregovori o rekonstrukciji Vlade traju od juna a kriza je paralisala i rad crnogorskog parlamenta, koji od ljetos nema redovna zasjedanja. Više od 60 zakona je na čekanju za usvajanje.