U ime 'bratimljenja' Putinova bista na istoku BiH

Desetak gradova u Republici Srpskoj (RS), jednom od dva entiteta u Bosni i Hercegovini (BiH), ima uspostavljene bratske odnose s gradovima u Ruskoj Federaciji, ili saradnju na privrednom, kulturnom ili drugom planu.

Ovo je rečeno za Radio Slobodna Evropa (RSE) u Savezu opština i gradova Republike Srpske (RS).

Posljednja lokalna zajednica koja je najavila sličnu saradnju su Milići, na istoku BiH, koje je 9. avgusta posjetio ambasador Rusije u BiH Igor Kalabuhov.

On je nakon sastanka s načelnikom ove opštine Markom Savićem, predložio da Milići sarađuju sa – još neodređenim – mjestom slične veličine u Rusiji.

Ruski diplomata je posjetio i "Park velikana" u ovoj opštini, otvoren 2009. godine, koji ima dio posvećen ruskim velikanima, ali i trenutnom čelniku te države.

Naime, tu je, uz biste Juriju Gagarinu, Fjodoru Dostojevskom i Petru Velikom, svoje mjesto našao i trenutni ruski predsjednik, Vladimir Putin.

Prema popisu iz 2013. godine, Milići imaju oko 11,4 hiljade stanovnika.

Zakon o lokalnoj samoupravi RS navodi da gradovi i opštine mogu da se udružuju u međunarodna udruženja lokalnih vlasti, ili da sarađuju sa drugim mjestima u inostranstvu.

Cilj saradnje je razmjena iskustava i pružanje stručne pomoći – dok je povjeravanje bilo kakvih nadležnosti i funkcija zabranjeno.

Šta se planira u Milićima?

Za RSE, Marko Savić, član Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD), vladajuće stranke u RS-u, kaže da se radi tek o prvom sastanku – te da se vode "tragom nedavno potpisanog sporazuma Privredne komore RS-a sa Rusijom", koji se odnosi na mogućnosti ulaganja u taj bh. entitet.

"Mi nismo na ovom sastanku imali konkretne stvari koje se odnose na konkretnu saradnju, nego smo predložili mogućnosti saradnje u perspektivi, a takođe smo istakli želju za organizovanjem privrednih susreta posredstvom ruske ambasade i našeg diplomatskog predstavništva u Rusiji", rekao je Savić.

On je dodao da je bilo riječi o razmjeni učenika i organizaciji kulturnih događaja, vodeći se idejom da se radi o "bratskim slovenskim narodima".

Istakao je da će grad sa kojim će Milići sarađivati biti određen u koordinaciji same opštine, ruske ambasade i predstavništva RS u Rusiji.

"Dogovor je da mi kao opština Milići sa svim ovim idejama koje smo iznijeli na sastanku, uputimo pismo namjere ruskoj ambasadi, a ona će dalje, posredstvom organa i našeg predstavništva naći određene modele razvoja saradnje", kazao je Savić.

On poručuje da je trenutno ta saradnja zanemariva – te da žele otvoriti alternativna tržišta za svoju privredu.

Na pitanje zašto poboljšavaju saradnju u jeku sankcija koje je Evropska unija (EU) uvela Rusiji, zbog invazije na Ukrajinu, a kojima se makar deklarativno priključila i BiH, Savić odgovara da "očekuje kompromis".

"Ja duboko vjerujem da je ovo stanje koje trenutno imamo dugoročno neodrživo, ja vjerujem da će doći do kompromisa i mirnog rješenja, a onda treba ovo posmatrati kao šansu i otvoriti neke nove perspektive", smatra Savić.

Opozicioni vijećnici Opštine Milići s kojima je razgovarao RSE nisu htjeli komentarisati najavljenu saradnju, "makar dok ne bude zvanična".

Ova opština ima potpisanu povelju o bratimljenju sa Starom Pazovom u Srbiji, u kojoj, ocjenjuje Savić, živi do 5.000 ljudi porijeklom iz Milića.

Scholz: Sankcije neće biti ukinute dok Rusija ne potpiše mirovni sporazum s Ukrajinom

Iz Ambasade Ruske Federacije u Sarajevu za RSE su odgovorili da ne mogu dati više detalja o posjeti ambasadora Kalabuhova Milićima, kao ni o planiranoj saradnji. 

Kako funkcioniše međunarodna saradnja opština?

Opštine u RS-u uglavnom imaju sporazume o saradnji s drugim lokalnim zajednicama u Srbiji.

S ovim opštinama je najlakše ostvariti saradnju, pojašnjava za RSE Ljubiša Ćosić, gradonačelnik Istočnog Sarajeva i predsjednik Saveza opština i gradova RS.

"Prvo kreće posjeta zvaničnih delegacija, jedna delegacija posjeti drugi grad ili opštinu, mi njima uzvratimo, onda se to onda najlakše razvija na polju kulture, eventualno obrazovanja. Kod saradnje sa svakom opštinom i gradom najteža je ta privredna saradnja", naglašava Ćosić.

Koristeći primjer Novog Sada, sa kojim oni sarađuju, Ćosić kaže da je sve krenulo od saradnje gradskih uprava, zatim su turističke organizacije potpisale sporazum o saradnji, nakon čega su razvojna agencija Istočnog Sarajeva i Razvojna agencija Bačke takođe parafirale sporazum.

"Najteže uvijek dolazi na kraju, kada je u pitanju povezivanje privrednih subjekata, i ni po čemu se to ne razlikuje kada je u pitanju saradnja sa Ruskom Federacijom, odnosno opštinama i gradovima u Ruskoj Federaciji. Generalno, što su opštine i gradovi geografski udaljeniji, samim tim je saradnja otežanija", rekao je Ćosić.

Sa gradom Kolomna u Rusiji, koji se nalazi u Moskovskoj oblasti, Istočno Sarajevo pobratimilo se u februaru 2020. godine.

Ovaj sporazum je potpisan u prisustvu tadašnjeg ruskog ambasadora u BiH, Petra Ivancova.

Dan uoči potpisivanja, Univerzitet u Istočnom Sarajevu je takođe potpisao ugovor o saradnji sa Državnim socijalno-humanitarnim univerzitetom Moskovske oblasti, koji podrazumijeva razmjenu studenata i profesora, kao i zajednički istraživački rad.

Ćosić ocjenjuje da se ništa nije značajno promjenilo na lokalnom nivou u odnosu sa Rusijom, od 24. februara i ruskog napada na istok Ukrajine.

"Niti funkcioniše šta agresivnije u smislu da smo mi zainteresovaniji za saradnju otkad ima ova diversifikacija unutar Bosne i Hercegovine, niti blaže, niti agresivnije, sve funkcioniše na jednak način", smatra Ćosić.

BiH je preko misije u Briselu, glasala za nekoliko paketa sankcija koje je Evropska unija uvela Rusiji, ali sankcije nisu zaživjele u praksi jer odluku o njihovom provođenju nije potvrdio Savjet ministara BiH zbog protivljenja ministara iz RS.

Od početka rata, član Predsjedništva BiH iz RS, Milorad Dodik, insistira na bh. neutralnosti po pitanju rata, te da BiH ne bi trebalo da se pridruži američkim i evropskim sankcijama protiv Rusije i ruskih zvaničnika.

Dodik za neutralnost BiH u vezi s Ukrajinom

S kim sarađuju gradovi u Republici Srpskoj?

Nekolicina većih gradova u RS-u ima sporazume o saradnji ili bratimljenju s ruskim opštinama.

Banja Luka, administrativni centar RS-a, još od 2003. ima potpisan sporazum o kulturnoj saradnji s Moskvom, a od 2005. s Lavovom u Ukrajini.

Drugi najveći grad RS-a, Bijeljina na sjeveroistoku BiH, sarađuje sa Azovom, nedaleko od ruske granice sa Ukrajinom, od 2018. godine.

Grad na sjeverozapadu BiH, Prijedor, i Irkutsk, jedan od najvećih gradova u Sibiru, potpisali su povelju o bratimljenju 2015. godine.

Trebinje na jugu BiH i Orehovo-Zujevo u Moskovskoj oblasti od 2013. imaju sporazum o saradnji, a on je rezultirao posjetom ruskih tur-operatera naredne godine.

Zvornik, na krajnjem istoku BiH i Koljčugino (oblast Vladimir, 200-tinak km zapadno od Moskve) sarađuju od 2019. godine.

Pojedini gradovi u Federaciji BiH takođe sarađuju sa ruskim, pa od 2017. Sarajevo i Centralni administrativni okrug Moskva imaju potpisan protokol o saradnji.

Značajan broj gradova u FBiH ima sestrinske odnose sa gradovima u Turskoj, dok opštine nedaleko od granice sa Hrvatskom gaje slične odnose sa tamošnjim gradovima.

"Meka moć" Rusije u BiH

Političko vodstvo Republike Srpske je nastavilo svoje bliske kontakte s Rusijom i nakon invazije ove zemlje na Ukrajinu.

Iako je dio međunarodne zajednice nekoliko puta upozorio na mogući štetan utjecaj Rusije u BiH, posebno nakon invazije Ukrajine u februaru, u RS-u stvari ne gledaju tako.

Bosna i Hercegovina je, putem svoje misije u Briselu, glasala za nekoliko paketa sankcija koje je Evropska unija uvela Rusiji, međutim sankcije nisu "zaživjele" s obzirom na to da odluku o njihovoj provedbi nije potvrdilo Vijeće ministara BiH, zbog protivljenja ministara iz RS-a.

Milorad Dodik, član Predsjedništva BiH i lider Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD – najveća stranka u RS) je jedan od rijetkih zvaničnika koji se sastao s ruskim liderom Vladimirom Putinom od početka rata u Ukrajini.

Sastali su se sredinom juna u Sankt Peterburgu, i razgovarali o sigurnom snabdijevanju ruskim gasom, prema Dodikovim riječima.

Prema podacima Zavoda za statistiku RS iz 2013, u ovom bh. entitetu živi manje od dvije stotine Rusa, ali zato postoji nekoliko udruženja rusko-srpskog prijateljstva.

U Banjaluci se od 2018. godine gradi rusko-srpski hram, sa kulturnim centrom. Prostire se na 6.500 kvadratnih metara u širem centru grada, prema najavama bi u njemu trebalo da se izučavaju ruski jezik i drugi sadržaji.

Tokom obilaska gradilišta u junu ove godine, Milorad Dodik je izjavio novinarima da entitetske institucije pomažu izgradnju hrama, te da je do tada u njega uloženo 20 miliona KM (10 miliona evra).

Tokom maja ove godine, najavljeno je i otvaranje Kancelarije ruske ambasade u Banjaluci, ali bez konkretnih detalja o ovom projektu.

Na sastanku Bisere Turković i Sergeja Lavrova, šefova diplomatija BiH i Rusije, u decembru prošle godine, Turkovićeva je obavijestila svog ruskog kolegu da su sve ranije blokade ovog projekta otklonjene, te da se "očekuje i donošenje odluke o otvaranju ruskih kulturnih i humanitarnih centara u BiH".

Bisera Turković: Ako je žrtva mjerilo za EU kandidaturu onda ga je i BiH ispunila

Godine 2014. u Banjaluci je otkrivena bista posljednjem ruskom caru, Nikolaju II Romanovu, a 2017. je ovaj monarh dobio bistu u blizini Doboja, na sjeveru BiH.

Ruska motociklistička grupa "Noćni vukovi", bliska ruskom lideru Vladimiru Putinu, često posjećuje RS, ali tu ima i svoje domaće predstavnike.

Motoristi iz Rusije posjećuju RS na svojim turnejama, te povodom vjerskih i svjetovnih praznika.

U Banjaluci su česti gosti 9. januara, kada se obilježava Dan RS, uprkos tome što je Ustavni sud BiH ovaj praznik proglasio neustavnim.

Ruski jezik se u RS-u izučava u osnovnim i srednjim školama, kao i na dva javna univerziteta – u Banjaluci i Istočnom Sarajevu.

U sklopu Narodne i univerzitetske biblioteke RS u Banjaluci od 2012. funkcioniše Kulturni centar fondacije "Ruski svijet", prvi tog tipa u BiH.

Ova fondacija otvara centre sa ciljem popularizacije ruskog jezika i kulture, a pružaju pristup ruskim sredstvima javnog informisanja, internet resursima, udžbenicima i književnim djelima.