'Izborni turizam' u borbi za glasove u 14 crnogorskih opština

Birači "nomadi", partijsko zapošljavanje, stotine hiljada eura za službena putovanja, socijalna pomoć, dio su političkog arsenala u cilju izbornog inžinjeringa pred izbore u 14 crnogorskih opština, među kojima je i glavni grad Podgorica.

Marko Sošić iz Instituta Alternativa uvjeren je, kako kaže u izjavi za Radio Slobodna Evropa (RSE), da je nova većina nastavila praksu izbornih zloupotreba nekadašnje vlasti Demokratske partije socijalista (DPS), predsjednika Mila Đukanovića.

Sošić kaže da većina koja je na izborima 2020. godine, nakon tri decenije smijenila DPS vlast, nije uradile apsolutno ništa da ograniči mogućnost zloupotreba već ih je preslikala od prethodne vlasti :

"Manjinska Vlada je u startu, pod oznakom 'interno', usvojila zaključak da u izbornoj godini podijeli gotovo milion eura za rad komisija, užeg kabineta i pomoć fizičkim licima, što je jedan od najozloglašenijih mehanizama budžetske zloupotrebe iz vremena DPS."

Na izborima prije dvije godine vlast su osvojili proruski Demokratski front, Demokrate i Građanski pokret URA. Od tada su formirane dvije vlade kojima je u međuvremenu izglasano nepovjerenje. Poslednja, manjinska Dritana Abazovića je u tehničkom mandatu.

Dok su bile u opoziciji, ove partije su optuživale tadašnju vlast DPS da je godina zloupotrebama državnih resursa pobjeđivala na izborima.

"Selidba" birača, najviše u Šavnik

Na lokalnim izborima koji će biti održani 23. oktobra pravo glasa ima 346. 499 građana, što je 64 posto od ukupnog broja birača u Crnoj Gori.

Prema podacima Ministarstva unutrašnjih poslova, od 2. avgusta do danas, čak 1.438 birača iz 14 opština u kojima će biti održani izbori, promijenilo je mjesto prebivališta.

Tako je najviše novih stanovnika dobio Šavnik, opština na sjeveru Crne Gore sa nešto više od hiljadu i po birača, u koju se doselilo 337 osoba, što je uvećanje glasačkog tijela za gotovo 20 posto.

Iz MUP su zbog sumnji na izborni inžinjering dokumentaciju u vezi sa slučajem Šavnika proslijedili tužilaštvu.

Kako je Ustavi sud omogućio migracije birača

Novoregistrovani odmah po prijavi boravka dobijaju pravo glasa budući da je Ustavni sud 2020. godine ukinuo "rezidencijalni uslov" po kojem je punoljetni građanin koji promijeni prebivalište, tek po isteku šest mjeseci mogao da glasa.

"Ukidanje ovog uslova bila je preporuka Evropske unije ali je to kod nas dovelo do migracije birača iz jedne u drugu opštinu u vrijeme održavanja izbora", kaže Marija Popović Kalezić iz  Centra za građanske slobode (CEGAS).

Ona dodaje da bi ovaj način zloupotrebe biračkog prava bio obesmišljen da su partije pristale na prijedlog da svi lokalni izbori budu održani u istom danu.

Inače, "selidbe" birača bilo je uoči lokalnih izbora na Cetinju, u decembru prošle godine, kada je ova nerazvjena opština iz koje se uglavnom odlazi , pred izbore dobilo 178 novih stanovnika, od kojih se većina "odselila" odmah nakon izbora.

Izborni turizam kandidata za odbornike

Ne "migriraju" samo birači već "izbornog turizma" i među onima za koje se glasa, kandidatima za odbornike.

Naime, funkcioner Abazovićevog pokreta URA, Vladimir Martinović nalazi se na listi koalicije koju URA predvodi na podgoričkim izborima. On je u decembru prošle godine bio kandidat URA na lokalnim izborima na Cetinju.

Na podgoričkoj listi pokreta URA našao se još jedan kandidat za odbornika iz druge opštine - Admir Biorac iz opštine Tuzi, gdje je direktor lokalnog vodovoda.

Posao u državnoj firmi za glas na izborima ?

U nekoliko državnih kompanija kojima upravljaju dominantno kadrovi nove političke većine, od početka godine zaposleno je blizu 900 osoba, uglavnom na određeno i preko ugovora o djelu, objavio je MANS, koji je do podataka došao na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama.

Iako se pažnja javnosti i civilnog sektora na partijsko zapošljavanje uglavnom fokusira neposredno pred izbore, Marko Sošić iz Instituta Allterantiva kaže da je to pogrešan pristup:

"Jer partije kupuju glasove od trenutka kada osvoje vlast i kada njihov kadar dođe na čelo državnih preduzeća i počne da zapošljava bez ikakvih zakonskih ograničenja. To je zloupotreba koja se ne dešava mjesec prije izbora nego tokom cijelog mandata izbornih pobjednika."

Nova vlast, stari princip zapošljavanja u Crnoj Gori

Raskalašne institucije pred izbore

Analiza MANS-a je pokazala da više državnih institucija krši ograničenje trošenja budžetskog novca u toku kampanje.

Višestruko uvećani cehovi za službena putovanja

Od početka avgusta kada su raspisani lokalni izbori do polovine septembra ove godine, troškovi za službena putovanja iznosili su 775 hiljada eura, a po podacima MANS, Ministarstvo unutrašnjih poslova je apsolutni rekorder.

U tom ministarstvu su potrošili gotovo 190 hiljada eura za službena putovanja u avgustu, što je skoro tri puta više od mjesečnog prosjeka u periodu prije raspisivanja izbora. Putni nalozi su bili za putovanja po Crnoj Gori.

Ne zaostaje ni kabinet premijera Abazovića, čijoj je vladi 20. avgusta izglasano nepovjerenje. Oni su samo u prvoj polovini septembra na službena putovanja potrošili 50 hiljada ili preko pet puta više nego u mjesecima prije raspisivanja izbora.

Predizborna briga o najugroženijim

Vlada Crne Gore je 10 . oktobra, samo dan uoči stupanja na snagu zabrane isplate socijalne pomoći iz budžetske rezerve, za te namjene isplatila još 57 hiljada eura.

Ovaj podatak iz MANS su ocijenili nastavkom netransparetnog trošenja novca od strane Vlade. Njihovi podaci pokazuju da je Vlada od avgusta kada su raspisani izbori do 10. oktobra za jednokratne novčane pomoći građanima isplatila preko 200 hiljada eura.

Osim za socijalnu pomoć, Vlada je građanima nadoknadila i štetu nastalu usled elementarnih nepogoda. Tako je prethodne sedmice po tom osnovu sa blizu 50.000 pomogla 48 građana.

Iz CEGAS su pozvali Agenciju za sprječavanje korupcije (ASK) da ispita ove isplate:

"Jedna od najvećih izbornih zloupotreba je u okviru socijalnih davanja. ASK je pozvana da reaguje i isprati na koji način dolazi do dijeljenja novca iz rezervi , naročito prije izbora", kazala je Marija Popović Kalezić.

Lokalni izbori održavaju se u vrijeme rekordnih poskupljenja i pada životnog standarda. Iako zvanična statistika pokazuje godišnju inflaciju od 16%, građani tvrde da je ona mnogo veća.

O socijalno ugroženima pred izbore brinu i država i opštine.

Tako je Opština Podgorica, u kojoj se održavaju izbori, u proteklih nekoliko mjeseci isplatila preko 43.000 eura po osnovu socijalne pomoći. Odluke je donio aktuelni gradonačelnik Ivan Vuković, na osnovu diskrecionog ovlašćenja i mišljenja Komisije koju je sam formirao.

Vuković je kandidat za još jedan mandat na mjestu prvog čovjeka Podgorice, ispred DPS.