Orbanov navijački šal sa mapom 'velike Mađarske' bez reakcije Beograda
Ministarstvo spoljnih poslova Srbija ne reaguje na navijački šal predsednika mađarske Vlade Viktora Orbana sa mapom takozvane "Velik Mađarske", na kojoj je Vojvodina prikazana kao deo te zemlje.
Viktor Orban, koji je ujedno i predsednik vladajuće stranke Fides (Fidesz) u Mađarskoj, navijački šal je nosio u videu koji je objavljen 21. novembra na njegovom Instagram nalogu, nakon susreta sa mađarskim fudbalskim igračem Balažom Džudžakom.
Reč je o mapi koja predstavlja nekadašnju teritoriju Mađarske, čiji delovi danas pripadaju Sloveniji, Rumuniji, Ukrajini, Hrvatskoj, Slovačkoj, Austriji i Srbiji. Teritorije su nakon Prvog svetskog rata pripojene tim državama u okruženju.
Mapa je izazvala brojne diplomatske reakcije, pa je tako Ukrajina najavila da će pozvati mađarskog ambasadora, kako bi protestovala zbog Orbanovog šala.
Orbanov šal osudili su i rumunski, slovački i hrvatski zvaničnici, dok je austrijsko Ministarstvo spoljnih poslova u reakciji za Politico, istaklo da "Kraljevina Mađarske ne postoji više od 100 godina, i o tome ćemo prvom prilikom informisati i naše mađarske komšije".
Reakcije iz Srbije samo van institucija
Radio Slobodna Evropa (RSE) uputio je pitanja i Ministarstvu spoljnih poslova Srbije, ali do objavljivanja ovog teksta odgovor nije stigao.
U međuvremenu, opoziciona regionalna politička stranka Liga socijaldemokrata Vojvodine (LSV) podsetila je u svojoj reakciji da "Orban već godinama neskriveno ističe simbole velike Mađarske, koja zauzima teritorije susednih država."
Portparol stranke Aleksandar Marton u pismenoj izjavi pozvao je i sestrinsku stranku Fidesa u Vojvodini, Savez Vojvođanskih Mađara (SVM) da utiču na premijera Orbana da prestane sa promocijom revizionističkih ideja.
"Poručujemo Ištvanu (Pastoru, predsedniku stranke SVM) i Balintu Pastoru (poslaniku SVM u Skupštini Srbije) da iskoriste bliske veze sa svojim političkim mentorom Viktorom Orbanom i utiču na njega da prestane sa nošenjem navijačkog šala na kojem je istaknuta mapa velike Mađarske, koja obuhvata i teritoriju Vojvodine", kaže Marton.
Savez vojvođanskih Mađara je stranka koja zastupa interese Mađara u Vojvodini, čija populacija je nabrojnija u Vojvodini, na severu zemlje, gde čini 13 odsto stanovništva.
Upravo je Vojvodina na mapi Orbana prikazana kao deo "velike Mađarske".
SVM se po pitanju poziva iz LSV i kritika iz drugih država nije javno oglašavao. Ta stranka održava veoma bliske odnose sa Orbanovim Fidesom i uživa podršku mađarskog premijera.
Zašto je navijački šal sporan?
Orban je u objavi na Instagramu snimljen sa navijačkim šalom u nacionalnim bojama Mađarske i sa mapom Kraljevine Mađarske, koja je do kraja Prvog svetskog rata obuhvatala i deo današnje Slovenije, Slovačke, Ukrajine, Hrvatske, Austrije i Srbije.
Takozvanim Trijanonskim sporazumom iz 1920. godine, Mađarska je izgubila skoro 70 odsto svoje teritorije, a više miliona Mađara je postalo deo drugih država.
Zbog ovih istorijskih okolnosti isticanje ovog simbola osetljivo je pitanje za susedne zemlje Mađarske.
Ovo nije prvi put da je zvanična Budimpešta kritikovana zbog revizionističkih izjava. Tako je, u maju ove godine, Orban u izjavi za javni medijski servis Mađarske govorio o nabavci energenata morskim rutama.
Tom prilikom je rekao da bi Mađarska bila u boljoj poziciji da ima izlaz na more, koji joj je oduzet, aludirajući na hrvatsku Rijeku koja je pripadala toj zemlji pre Prvog svetskog rata.
U maju 2020. godine, mađarski premijer je poželeo sreću maturantima koji su tog dana imali test iz istorije uz fotografiju globusa na kojoj je prikazana "velika Mađarska".
Iste godine u junu, na stotu godišnjicu potpisivanja Trijanonskog sporazuma, Orban je otkrio spomenik na granici Mađarske i Slovačke na kojem se nalazi spomen-ploča sa mapom "velike Mađarske".
Mapa se pojavila i 2019. godine, kada je Orban na društvenim mrežama objavio sliku o sastanku svoje stranke, dok se u pozadini video taj simbol.
Nakon poslednjih kritika, Orban je u Fejsbuk objavi odbacio kritike zbog navijačkog šala i poručio je da "fudbal nije politika", te da je "mađarska fudbalska reprezentacija, reprezentacija svih Mađara gde god živeli".
On je poručio i da u fudbalu ne treba "učitavati stvari koje ne postoje".
Komentari sa granice Srbije i Mađarske
Žolt Đulai, aktivista iz Subotice, gradu na samoj granici Srbije i Mađarske, u razgovoru za RSE kaže da ne očekuje nikakvu reakciju Beograda na ovaj incident.
"Neće biti nikakvih posledica. Ovaj šal je poruka pre svega za unutrašnje potrebe u Mađarskoj, odnosno poruka krajnjoj desnici u toj zemlji, jer kako ja vidim, on na domaćem planu ima samo jednog pravog političkog protivnika, a to je (desničarski) pokret 'Naša domovina' ('Mi hazank')", ističe on.
"Naša domovina" je pokret koji je izrastao iz nekadašnje ekstremno-desničarske stranke "Jobik" (Jobbik) koja je nakon izbora u Mađarskoj 2018. godine napustila svoju radikalnu ideologiju.
Ovaj pokret je 30. avgusta 2022. godine postavio bistu Miklošu Hortiju u parlamentu Mađarske, ratnom zločincu iz Drugog svetskog rata, odgovornom i za masakre u Vojvodini. Vlada Srbije nije reagovala ni na ovaj incident.
Đulai ne očekuje ni negativne posledice po međuetničke odnose u Vojvodini, na severu Srbije, gde, prema podacima popisa iz 2011. godine, živi nešto više od 250 hiljada Mađara.
"Dok (Aleksandar) Vučić, (predsednik Srbije) ne kaže da od ovog momenta ne volimo Orbana, ništa se neće promeniti", dodao je on.
Vlasti u Srbiji i Mađarskoj održavaju čvrste bilateralne odnose.
Predsednik Srbije je sredinom septembra u Beogradu odlikovao Orbana za, kako je zvanično rečeno, "zasluge u razvijanju i učvršćivanju miroljubive saradnje i prijateljskih odnosa dve zemlje".
U poseti Srbiji, u martu 2022, Orban i predsednik Srbije Aleksandar Vučić prisustvovali su puštanju u saobraćaj međunarodne pruge kojom su se prevezli od Beograda do Novog Sada, a koja je deo kineskog državnog projekta "Jedan pojas, jedan put".
Poseta mađarskog premijera organizovana je dve nedelje pred izbore u Srbiji, ali i Mađarskoj, nakon kojih su obojica potvrdili kontinuitet vladavine svojih stranaka.
Premijer Mađarske Viktor Orban izjavio je da u kontekstu, kako je rekao, rata koji se vodi na istočnim granicama Mađarske (ruska invazija na Ukrajinu), Srbi i Mađari moraju da revidiraju mnogo toga.
Vlasti i u Mađarskoj i u Srbiji su kritikovane od strane Evropske unije zbog svog odnosa prema ratu u Ukrajini. Orban, čija je država članica EU, kritički je nastrojen prema sankcijama bloka protiv Rusije.
Srbija, sa druge strane, je kandidat za članstvo u EU, ali odbija da uskladi svoju spoljnu politiku sa evropskom i uvede sankcije protiv Kremlja.
Prema istraživanju agencije Demostat iz jula, Orban je najpopularniji političar iz susednih zemalja u Srbiji. Popularniji je i od predsednika Republike Srpske, bosansko-hercegovačkog entiteta, Milorada Dodika.
Aleksandar Popov iz nevladinog Centra za regionalizam sa sedištem u Novom Sadu za RSE je ocenio da postoje dvostruki standardi kada je reč o osudama zvaničnog Beograda, te da ono što može Orban, ne mogu drugi susedi Srbije.
"Srbija nema strategiju spoljne politike, odnosno ona zavisi od toga šta misli Vučić. Nešto što se ne toleriše, na primer Hrvatskoj, u najvećoj mogućoj meri se toleriše Orbanu", ističe Popov.
"Ovo, međutim, svakako unosi neku vrstu negativne note u međuetničke odnose", ocenio je on.
Diplomatske osude
Kako je preneo Euronews, rumunsko Ministarstvo spoljnih poslova izrazilo je "čvrsto negodovanje" i optužilo mađarskog premijera za "revizionizam".
"Svaka manifestacija revizionističke prirode, bez obzira na formu koju ima, je neprihvatljiva i suprotna je sadašnjoj realnosti i obavezama koje su zajednički preuzele Rumunija i Mađarska", navodi se u saopštenju koje je Euronews citirao.
U istom izveštaju se navodi i da je ukrajinsko Ministarstvo spoljnih poslova saopštilo 22. novembra da će pozvati mađarskog ambasadora u Ukrajini na razgovor.
"Promocija revizionističkih ideja u Mađarskoj ne doprinosi razvoju ukrajinsko-mađarskih odnosa i ne odgovara principima evropske politike", napisao je portparol ministarstva Oleg Nikolenko na Fejsbuku, navodi se u izveštaju.
Predsednik Hrvatske Zoran Milanović rekao je u svojoj reakciji 21. novembra da zvanični Zagreb ne treba da reaguje na njegov potez, piše Večernji list.
Kako se navodi, hrvatski premijer Andrej Plenković rekao je istog dana da nije video snimak mađarskog premijera.