U fokusu izbora u Tuzima i 'vjerski i lični' interesi
Na lokalnim izborima 5. marta u Tuzima, opštini nadomak Podgorice sa većinskim albanskim stanovništvom, učestvovaće četiri koalicije koje okupljaju 11 partija i tri samostalne liste.
Biće to drugi izbori od izdvajanja te lokalne zajednice iz opštine Podgorica 2018. godine.
Prema riječima građanskog aktiviste iz Tuzi Dževdeta Pepića, izbori na području Malesije oblasti uz crnogorsko-albansku granicu čiji je centar Tuzi biće borba ne samo za političke, već za nacionalne, vjerske i lične interese.
"Ovo je borba za podjelu političkog kolača koja ima veliki značaj, bez obzira na to što se radi o lokalnoj samoupravi. Iza velike priče kriju se lični interesi. Privreda nije toliko razvijena, a da budemo iskreni - jedino se pristojno može živjeti od bavljenja politikom", kaže Pepić.
Ko učestvuje na izborima?
Na lokalnim izborima glasaće 12.290 birača.
U prethodne četiri godine u Tuzima je vladala koalicija albanskih nacionalnih partija predvođena predsjednikom Opštine Nikom Đeljošajem, podržana jednim odbornikom Demokrata Alekse Bečića.
Na predstojećim izborima nastupaju odvojeno. Njihova glavna konkurencija je koalicija okupljena oko Demokratske partije socijalista (DPS) Mila Đukanovića, u čijem su savezu nacionalne stranke Albanaca i Bošnjaka i jedna građanska partija, Socijaldemokrate.
Uz njih, učestvuju Stranka pravde i pomirenja, Socijaldemokratska partija, Socijalistička narodna partija, te Albanska koalicija.
Na samom početku kampanje dvije vodeće koalicije razmijenjena su oštra saopštenja.
U koaliciji koju predvodi Nik Đeljošaj je novoosnovana partija Nacionalna albanska unija čiji je lider Ferhat Dinoša, dugogodišnji poslanik u Skupštini Crne Gore i bivši koalicioni partner DPS-a, koji je sada politički protivnik.
Dinoša je u saopštenju za javnost naveo da će se za vlast u Tuzima boriti sa jedne strane albanske partije i sa druge crnogorsko-bošnjačke okupljene oko DPS-a.
"Pobjednik izbora biti 'Albanski forum' zato što je glasač shvatio da Malesija treba da bude onakva kakvu ju je Bog stvorio: albanska zemlja, s albanskom većinom, kojom upravljaju albanske partije."
Dinoša je u vrijeme vlasti DPS Mila Đukanovića bio ambasador Crne Gore na Kosovu.
Na njegovo saopštenje odgovorili su iz sada suprotstavljene koalicije predvođene DPS-om, konstatujući da Dinoša "otpisuje ni manje ni više nego 60 posto opštine Tuzi samo zato što ga ne podržavaju".
Dio Albanaca u Tuzima je islamske, a dio katoličke vjeroispovijesti.
Nosilac liste "Albanski forum" Nik Đeljošaj je objavio da je dobio podršku nekadašnjeg premijera Kosova Ramuša Haradinaja.
Iz koalicije predvođene DPS-om optužuju Đeljošaja da je sprovodio partijsko zapošljavanje i da je korupcija jedno od "glavnih obilježja njegove vlasti".
Iz Albanske koalicije "Zajedno" koja nastupa samostalno tvrde da su njihovi članovi izloženi pritiscima i prijetnjama da će ostati bez posla jer su na njihovoj izbornoj listi ili ih javno podržavaju.
Podjele u Malesiji
Građanski aktivista Dževdet Pepić kaže da u Tuzima postoje podjele, ocjenjujući da su predstojeći izbori "neka vrsta popisa" po nacionalnoj i vjerskoj osnovi.
"Smeta mi što se određene političke grupacije bore samo za Albance. Ipak na ovim izborima su se pojavili građani, časni, politički neobojani i u tome je budućnost. Moramo da nastavimo da živimo, a da ono što nismo birali, a to su vjera i nacija, ne moramo da branimo svim dozvoljenim i nedozvoljenim sredstvima", kaže Pepić.
On naglašava da tenzije dižu političari, ali da ne bi trebalo da se prošire među građane.
"Tenzije postoje, ali me raduje što su po kafanama. Nadam se da se niko neće biti nepametan da se zbog političkih aktera, ne samo da se posvađa, već ni da podigne glas. Ne smijemo nasjedati na njih", kaže Pepić poručujući da će se u Tuzima živjeti i nakon 5. marta kada se završe izbori.
Moć dijaspore na izbore u Tuzima
Tuzi su jedna od opština u Crnoj Gori koja ima raširenu dijasporu. Veliki broj građana živi od novca koji dijaspora šalje porodicama.
Pepić kaže da je uticaj dijaspore na predstojeće izbore u Tuzima izuzetno velik i da političari pozivaju iseljenike da na dan izbora dođu i glasaju.
On potvrđuje da je uticaj dijaspore dominantniji po pitanju vjerske i nacionalne pripadnosti nego političkih programa, postavljajući i jednu etičku dilemu.
"Postavlja se pitanje da li neko ko je otišao u inostranstvo ima moralno pravo da dođe i uređuje političke odnose u naredne četiri godine. Da li među političarima koji ih pozivaju da dođu da glasaju, ima i onih zbog kojih su mnogi otišli u inostranstvo?"
Ipak, zvaničnih podataka o broju građana iz dijaspore s pravom glasa nema.
Samostalnost Opštine Tuzi
Decenijama unazad Tuzi su bili administrativni dio Podgorice, a zatim i jedna od opština Glavnog grada. Na izdvajanje u samostalnu opštinu su čekali gotovo dvije decenije što je bio glavni politički zahtjev albanskih nacionalnih partija.
Prvi Sporazum o samostalnosti Malesije i Tuzi, između albanskih nacionalnih partija i DPS-a potpisan je 1997. godine. Ipak, tek 2018. godine donijeta je odluka o formiranju samostalne Opštine Tuzi.
Na prvim izborima 2019. godine Đukanovićeva Demokratska partija socijalista je izgubila vlast u Tuzima, gdje je do tada imala snažno uporište.
Do danas nije postignuto jasno teritorijalno razgraničenje Opštine Tuzi i Glavnog grada Podgorica, što sa sobom nosi i implikacije na pitanje vlasništva nad prirodnim resursima i dijelovima državnih preduzeća.
U samoj kampanji partije se bave materijalnim položajem građana, problemom infrastrukture, te ulaganjima u poljoprivredu kojom se bavi oko polovine stanovništva.