Ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική Αμυνας

Η «επιτάχυνση της Ιστορίας» με τη σύρραξη στην Ουκρανία και, ουσιαστικά, την σύγκρουση σφαιρικά Ρωσίας-Δύσης, επέφερε καταλυτικές αλλαγές θέσεων/πολιτικών, σε μια κίνηση «ανατροπής» (;) της διεθνούς δικαιοταξίας.

Η ταυτότητα του ΝΑΤΟ αλλάζει, με το μετασχηματισμό του στο γεωπολιτικό/γεωστρατηγικό επίπεδο, επηρεάζοντας καθοριστικά την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική άμυνας και ασφάλειας, όπως διαμορφώθηκε μετά τη Συνθήκη της Λισσαβώνας.

Τα νέα δεδομένα ατλαντικής/αμερικανικής παρουσίας στην Ευρώπη, τόσο θεσμικά, όσο και σε επίπεδο πολιτικής, διαμορφώνουν νέα συνθήκη για την ΚΕΠΠΑ και τις δράσεις της στο διεθνές πεδίο (PfP, PESCO κ.λπ.), που ίσως διαγράφει μια «υποχώρηση» της ευρωπαϊκής διάστασης ασφάλειας/άμυνας στο χώρο της ΕΕ.

Αυτό ενδιαφέρει, φυσικά, την Ελλάδα, ακόμα και με δεδομένη την στάση/θέση του ΝΑΤΟ στην ελληνοτουρκική διένεξη και τον όποιο «ρόλο» διαδραματίζει η Συμμαχία, που, ήδη από την εποχή της «αποστρατικοποίησης» της Λήμνου, υιοθετεί μια διφορούμενη νομική θέση -δήθεν ουδετερότητας- που, όμως, εξυπηρετεί τις αμφισβητήσεις της Τουρκίας.

Βέβαια, το ΝΑΤΟ παραμένει ένας Διεθνής Οργανισμός αναρμόδιος στην επίλυση διεθνών διαφορών και οι τυπικές «παρεμβάσεις» του εκτόνωσης της έντασης (μηχανισμός αποσυμπίεσης) είναι περιορισμένες. Αντίθετα, αρμοδιότητα έχει ο ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ασφαλείας, σύμφωνα με τις πρόνοιες του Χάρτη ΗΕ (Κεφάλαιο VII), που αντιμετωπίζει τα ζητήματα απειλών κατά της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.

Ο Χάρτης, εξάλλου, ορίζει τις μεθόδους επίλυσης των διαφορών (άρθρο 33 παρ. 1), που δεν περιλαμβάνουν μόνο την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο, όπως αναφέρουν συνήθως Σύμμαχοι/Εταίροι.

Ωστόσο, η Συμμαχία μπορεί να τηρεί/σέβεται το Διεθνές Δίκαιο/διεθνείς ρυθμίσεις (ICAO, IMO κ.λπ.) και κατά την πραγματοποίηση πολιτικών της, για να αποφεύγονται οι ε/τ τριβές, είτε ως διεθνής δρών (π.χ. επιβολή κυρώσεων ΗΕ για Λιβύη και επιχείρηση «Ειρήνη» της ΕΕ, επιχειρήσεις Out of Area ή Out of the Treaty). Τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου οφείλει η χώρα μας να τον προβάλλει.

Ομοίως, η επιθετική ρητορική της Τουρκίας με πλάγια –«νομική» πλέον- γλώσσα για δήθεν παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου, απαιτεί τυπικές αντιδράσεις και συστηματική προβολή του Διεθνούς Δικαίου σε όλα τα fora, και στο ΝΑΤΟ, σε συνδυασμό με μια θετική παρουσία και παρέμβαση συνδιαμόρφωσης θέσεων πολιτικής, ανάδειξης θεμάτων στη Συμμαχία στο εξελισσόμενο σκηνικό. Σε αυτό το πλαίσιο ευρωνατοϊκών σχέσεων, η Κύπρος θα έπρεπε να προωθήσει μια νέα σχέση με τη Συμμαχία.

*Ομότιμος Καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαϊκών Θεσμών, Πάντειο Πανεπιστήμιο