Πώς προέκυψε η ονομασία «χούλιγκαν»

Η λέξη χούλιγκαν χρησιμοποιείται πλέον για να περιγράψει ένα άτομο, τις περισσότερες φορές νέο, που συμμετέχει σε καταστροφικές, απείθαρχες και αντικοινωνικές συμπεριφορές. Η αρχική έννοια σήμαινε έναν παραβατικό νεαρό ρουφιάνo που ήταν μέλος μιας συμμορίας του δρόμου, σύμφωνα με το Λεξικό της Οξφόρδης (Oxford English Dictionary, ‘OED’).

Κατά την εξέταση της ιστορίας της συμπεριφοράς των οπαδών του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου, η επιθετική, βίαιη και καταστροφική συμπεριφορά ήταν μια κοινή πτυχή, τόσο πολύ πίσω στην ιστορία, που υποστηρίζεται ότι το 1314, ο Εδουάρδος Β’ απαγόρευσε το ποδόσφαιρο, καθώς οι αντίπαλοι μεταξύ των ομάδων προκάλεσαν μεγάλη βία, πρόκληση κοινωνικής αναταραχής, τραυματισμούς, θάνατο.

Ο Χούλιγκαν είναι ιρλανδικό επώνυμο. Αλλά το περίφημο λεξικό δεν μας διαφωτίζει για το πώς  έφτασε το επώνυμο Χούλιγκαν να έχει την σημερινή του έννοια.

H λέξη “χούλιγκαν” xρονολογείται τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1880, και ήταν στην πραγματικότητα το όνομα μιας οικογένειας χαρακτήρων σε γελοιογραφίες που, κατά τη δεκαετία του 1890, κοσμούσαν συχνά το εξώφυλλο του αγγλικού λογοτεχνικού περιοδικού Nuggets . Οι Χούλιγκαν ήταν μια οικογένεια Ιρλανδών μεταναστών που ζούσαν στο Λονδίνο, αλλά ήταν παράταιροι και απόκληροι . Σχεδιασμένο από τον T.Σ. Μπέικερ και με λεζάντες με βαριές ιρλανδικές προφορές, η οικογένεια Χούλιγκαν επιδείκνυε εξωφρενική συμπεριφορά που αντιπαρατίθεται στην ορθότητα της αγγλικής κουλτούρας. Οι ιστορίες της οικογένειας μπορούν να ειδωθού στον ιστότοπο www.fulltable.com.

Υπάρχουν αναφορές από το 1898 ότι το προσωνύμιο Χούλιγκανς αναφέρθηκε σε μια συμμορία νεαρών στην περιοχή του Νότιου Λονδίνου, αλλά δεν δίνονται αναφορές που να υποστηρίζουν άλλες θεωρίες που κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας ότι το όνομα ήταν παραφθορά του Hooley ή της συμμορίας του Hooley (Hooley’s Gang) ή αναφορές από ένα παλιό εγγλέζικο τραγούδι mε θέμα μια φασαριόζικη ιρλανδική οικογένεια.

Ο συγγραφέας Κλάρενς Ρουκ έγραψε στο βιβλίο του Hooligan Nights, το 1899, ότι η λέξη προήλθε από τον Patrick Hoolihan (ή Hooligan), έναν Ιρλανδό νταή και κλέφτη που ζούσε στις φτωχογειτονιές του Λονδίνου.

Όπως όμως αναφέρει το History House, υπάρχουν, όμως αναφορές ότι οι εφημερίδες του Λονδίνου τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1894 είχαν ρεπορτάζ για μια υπόθεση στο Αστυνομικό Δικαστήριο του Southwark στο Νότιο Λονδίνο, όπου λέγεται ότι κάποιος Τσαρλς Κλαρκ, ηλικίας 19 ετών, που κατηγορήθηκε για επίθεση κατά της αστυνομίας, ήταν: «ο βασιλιάς μιας συμμορίας νεαρών γνωστών ως «Houoligan Boys»».

Η συμμορία συνελήφθη από την αστυνομία. Σε ύστερο ρεπορτάζ, μια εφημερίδα επανέλαβε αυτόν τον ισχυρισμό, αλλά αναφέρθηκε στους “O’Hooligan Boys”.

Τον επόμενο μήνα, άλλοι δύο νεαροί οδηγήθηκαν ενώπιον του Αστυνομικού Δικαστηρίου του Lambeth για απειλητική συμπεριφορά. Περιγράφηκαν ως μέλη της συμμορίας που ήταν γνωστή, κατά τις εφημερίδες, ως «Hooligan Boys».

Το πρόβλημα των συμμοριών νέων στην περιοχή Lambeth φαίνεται να ήταν μεγάλο πρόβλημα γιατί τον Οκτώβριο του 1894 το Illustrated Police News ανέφερε ότι ντόπιοι έμποροι οργάνωναν μια αντιπροσωπεία για να στείλουν στον Υπουργό Εσωτερικών καθώς η αστυνομία χρειαζόταν υποστήριξη στις «προσπάθειές της να απομονώσει τις λεγόμενες «χούλιγκαν» συμμορίες νταήδων».

Από συμμορία σε… δημοσιογραφικό κλισέ

Η αναφορά στους χούλιγκανς χάθηκε από τις εφημερίδες μέχρι τον Απρίλιο του 1898, όταν ο Χένρι Μάπιν δολοφονήθηκε στο Lambeth. Για τη δολοφονία του κατηγορήθηκε ένα μέλος της συμμορίας των Χούλιγκαν. Η υπόθεση φαίνεται να έλαβε εκτενή δημοσιότητα με τίτλους όπως «Βασιλεία του τρόμου στο Lambeth» και «Φρικτή κατάσταση στο South Lambeth».

Χούλιγκαν βάζουν φωτιά σε γήπεδο του Χάμπντεν το 1909

Πώς άλλαξε η ερμηνεία της λέξης

Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, όποια κι αν ήταν η περιοχή του Λονδίνου, οι εφημερίδες άλλαξαν από τη χρήση του μέχρι τότε δημοσιογραφικού κλισέ «συμμορία νταήδων (ruffians)» στο πιο εντυπωσιακό «συμμορία χούλιγκαν» ή «συμμορία νταήδων χούλιγκαν». Ένας δικηγόρος υπεράσπισης που εκπροσωπούσε τον πελάτη του στο δικαστήριο του Lambeth ο οποίος αντιμετώπιζε κατηγορία επίθεσης αναφέρθηκε ότι είπε “ότι όλοι όσοι τσακώνονταν σε εκείνη την περιοχή αποκαλούνταν τώρα Χούλιγκαν”.

Η λέξη, και το παράγωγό της, χουλιγκανισμός, είχαν πλέον καταστεί ουσιαστικά στην αγγλική γλώσσα. Διάσημοι συγγραφείς όπως ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο δημιουργός του Σέρλοκ Χολμς, και ο Χ,Τ.Γουέλς χρησιμοποίησαν τη λέξη «χούλιγκαν» ή «χουλιγκανισμός» στα έργα τους στις αρχές του 20ού αιώνα. Σήμερα η λέξη χρησιμοποιείται παγκοσμίως σε πολλές γλώσσες για να περιγράψει τους βίαιους οπαδούς ποδοσφαίρου – ή ταραχοποιούς στους δρόμους και βίαιους διαδηλωτές.

Το 1987, ο Γερμανός ερασιτέχνης πιλότος Ματίας Ρουστ, 17 ετών, πέταξε ένα μικρό αεροπλάνο στη Σοβιετική Ένωση και προσγειώθηκε κοντά στο Κρεμλίνο. Οι σοβιετικές αρχές κατηγόρησαν και καταδίκασαν τον Ρουστ για το έγκλημα του «χουλιγκανισμού», μεταξύ άλλων