Τέχνη και δημιουργία κόντρα στον ηλικιακό ρατσισμό
Είναι η γήρανση πρόβλημα για την κοινωνία μας; Πώς μπορούν οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους, να δρουν ενεργά στο κοινωνικό σύνολο και να διεκδικούν την ορατότητά τους σήμερα; Οι απαντήσεις δίνονται μέσα από το «Maturing Korai» που δημιούργησε η δραστήρια καλλιτεχνική ομάδα «Κινητήρας». Ενα πρόγραμμα για γυναίκες 50+ οι οποίες μαθαίνουν, γνωρίζουν νέες μεθόδους, ενισχύουν τις δυνατότητες και τις ικανότητές τους, αλλά και τη δυναμική τους παρουσία σε μια κοινωνία που αντιμετωπίζει τη γήρανση ως περίοδο παύσης. Το «Maturing Korai» ήταν μια ευκαιρία να εκφράσουν και να μοιραστούν τον πλούτο αναμνήσεων, εμπειριών, γνώσεων και ικανοτήτων που κουβαλούν, βάζοντας ένα λιθαράκι για την εξέλιξη μιας κοινωνία ώστε να γίνει πλουσιότερη, πολύχρωμη και ταυτοχρόνως να δημιουργηθεί ένα αντίδοτο στα αρνητικά στερεότυπα και τον ηλικιακό ρατσισμό.
Ο «Κινητήρας» έχει μια διαδρομή σχεδόν τριών δεκαετιών, ιδρύθηκε το 1996 ως ομάδα χορού. Η «ψυχή» της ανήσυχης ομάδας, Αντιγόνη Γύρα, τονίζει πως στην πορεία η δράση επεκτάθηκε, υλοποιώντας εκπαιδευτικά προγράμματα Erasmus, με θέματα ταυτότητας, περιβάλλοντος, προσφυγικό κ.ά. Η βασική επιδίωξη ήταν πως μέσα από τον χορό μπορούσαν οι νέοι να μπουν πιο δυναμικά στην κοινωνία, αποκτώντας περισσότερα εργαλεία για να αντεπεξέλθουν στις προσκλήσεις. «Στην πορεία διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν προγράμματα απεριορίστου ηλικίας και έτσι προχωρήσαμε στον σχεδιασμό του «Maturing Korai» (ωριμάζουσες κόρες). Θέλαμε να ενταχθούν και μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες, εξελίσσοντας το σώμα και τη σχέση με αυτό, με την ανταλλαγή εμπειριών».
80 έτη μέσος όρος
Το ηλικιακό φάσμα που αφορά το συγκεκριμένο πρόγραμμα του «Κινητήρα» είναι από 65+, εξηγεί η Αντιγόνη Γύρα. «Βάλαμε όμως 50+ επειδή αυτό είναι το εύρος στο αντίστοιχο πρόγραμμα που τρέχει στην Ιταλία και την Κύπρο. Οι γυναίκες του δικού μας προγράμματος έχουν μέσο όρο ηλικίας 80. Η μεγαλύτερή μας είναι η κυρία Αργυρώ η οποία είναι 90 ετών και η μικρότερη 69 ετών».
Το «Maturing Korai», το πρόγραμμα εκπαίδευσης ενηλίκων που στοχεύει στην ενδυνάμωση μέσα από την τέχνη, για έξι ολόκληρους μήνες έγινε η αφορμή για επτά γυναίκες να κάνουν επανεκκίνηση αλλά κυρίως να αποκτήσουν την αυτοπεποίθηση ότι είναι στο χέρι τους να επιλέξουν οι ίδιες τη θέση που ονειρεύονται να έχουν στη ζωή τους. Οπως εξηγεί η κυρία Γύρα «τα κοινωνικά πρότυπα και τα μηνύματα τα οποία φτάνουν από παντού (διαφημίσεις, τηλεόραση, σόσιαλ μίντια) περιγράφουν γυναίκες νέες, επιτυχημένες, όμορφες». Στο «Maturing Korai» γυναίκες από διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά υπόβαθρα, μέσα από τα εργαλεία που προσφέρει η τέχνη είχαν την ευκαιρία να επανασυσταθούν, εξερευνώντας και αναπτύσσοντας τις παραστατικές τους δεξιότητες. Οι λέξεις-κλειδιά που λειτούργησαν καταλυτικά είναι η αποδοχή και η δημιουργικότητα. Ετσι οι συμμετέχουσες ανέκτησαν τη δύναμη και τις ηγετικές τους ικανότητες μετά την πανδημία, προχώρησαν και ξεπέρασαν τα κοινωνικά στερεότυπα και τις προκαταλήψεις. Στην ουσία διεκδίκησαν την κοινωνική τους ορατότητα μέσα από τους ευγενείς και δημιουργικούς δρόμους της τέχνης.
«Στόχος των προγραμμάτων είναι η ενδυνάμωση αυτών των γυναικών αλλά και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας που διατηρεί ηλικιακό ρατσισμό. Οι άνθρωποι που μεγαλώνουν δεν πρέπει να μπαίνουν στο περιθώριο επειδή τα προστάγματα της εποχής είναι να είσαι «νέα, ωραία και ευτυχής» και πετυχημένη. Αυτά είναι τα μοντέλα που προτάσσει ο δυτικός πολιτισμός. Οποιος μεγαλώνει γίνεται αδύναμος κρίκος».
Μικρά θαύματα
Οι παρακάτω εικόνες που περιγράφει η κυρία Γύρα αποδεικνύουν πόσο ευεργετικά λειτούργησε το πρόγραμμα για τις επτά αυτές θαρραλέες γυναίκες. Η γιόγκα, ο αυτοσχεδιασμός, ο χορός, το τραγούδι και το performance rating έκαναν τα μικρά τους θαύματα: «Θυμάμαι τις πρώτες μέρες που έρχονταν στα μαθήματα οι περισσότερες ήταν σαφώς πιο συγκρατημένες, διατηρώντας μια απόσταση. Η σωματική επαφή ήταν τόση όσο απαιτούσαν τα μαθήματα και οι συζητήσεις περιορισμένες. Τώρα που φτάνουμε στο τέλος του προγράμματος, παρατηρώ την ολική μεταμόρφωσή τους. Ολες οι συναντήσεις κλείνουν με μια αγκαλιά». Εξίσου αποκαλυπτική και συγκινητική είναι και η εμπειρία από μια άλλη συμμετέχουσα: «Υπήρχε μια κυρία που όταν άρχισε η εκπαίδευση σχεδόν δεν μπορούσε να γράψει γιατί δεν είχε εξασκηθεί. Πολλές φορές υπέγραφε με κάτι σαν σύμβολο. Τις πρώτες φορές παρέδιδε μια παράγραφο. Τώρα όμως έπειτα από την εκπαίδευση του performance rating (να γράφουν τις σκέψεις τους ή ό,τι άλλο θέλουν και μέσα από αυτό το υλικό να δημιουργηθεί μια παράσταση) δίνει σελίδες ολόκληρες και μάλιστα δακτυλογραφημένες».
Οι τρεις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα έφτιαξαν μια παράσταση με θέμα «Το σώμα που μεγαλώνει». Επειτα συναντήθηκαν στην Ιταλία όπου παρουσίασαν μια κοινή παράσταση αποτελούμενη από τις εργασίες που κατέθεσαν οι ομάδες των τριών χωρών – Κινητήρας, Fresh Target (Κύπρος) και Calypso (Ιταλία). «Επίσης κάναμε εργαστήρια μέσα στα οποία οι εκπαιδευτές της κάθε χώρας διδάξαμε, ζήσαμε μαζί, ανταλλάξαμε εμπειρίες και πρακτικές».
Η τελική φάση του προγράμματος «Maturing Korai» είναι η δημιουργία ενός μανιφέστου για το γυναικείο σώμα που γερνά και τη θέση του στην κοινωνία που θα δημοσιευτεί σε ιστοσελίδες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Erasmus+ Project Results Platform και EPALE), όπως και στην ιστοσελίδα του Κινητήρα.
Το σημαντικότερο όμως όλων είναι ότι η συμμετοχή των γυναικών αυτών στο «Maturing Korai» άλλαξε την εμπειρία τους για την τέχνη και τα οφέλη της. Τώρα ψάχνουν τρόπο και από τις τρεις χώρες το ταξίδι του «Maturing Korai» να μην τελειώσει εδώ.