Οργανωμένο έγκλημα: Ομηρος από 821 συμμορίες η Ευρώπη
Στον διακριτικό κόσμο των εγκληματολογικών πληροφοριών, πρόκειται για μία μικρή επανάσταση: το οργανωμένο έγκλημα δεν μελετάται πλέον μέσα από τις παράνομες αγορές στις οποίες επενδύει, αλλά μέσα από την ανάλυση της ίδιας του της δομής. Από αυτή την άποψη, το πανόραμα των 821 περισσότερο απειλητικών εγκληματικών οργανώσεων της Ευρώπης που έφτιαξε η Europol προκαλεί δέος. Σύμφωνα με τη μελέτη, και τις πιο εμπιστευτικές πληροφορίες που επικαλείται η γαλλική εφημερίδα «Le Monde», τα ισχυρά δίκτυα τα οποία περιγράφει λειτουργούν με βάση τα πρότυπα πραγματικών πολυεθνικών του εγκλήματος. «Μία σημαντική απειλή για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ», προειδοποιεί το έγγραφο των 60 σελίδων που δημοσιοποιήθηκε στις αρχές Απριλίου, περιγράφοντας ένα φαινόμενο σε πλήρη άνθηση, από το οποίο δεν γλιτώνει καμία ευρωπαϊκή χώρα.
Λεπτομερής εικόνα
Το ενδιαφέρον της μελέτης έγκειται στην καινοτόμα προσέγγισή της: ενώ οι εκθέσεις των διεθνών οργανισμών επικεντρώνονται συνήθως στην περιγραφή τομέων παράνομης δραστηριότητας, όπως είναι το εμπόριο ναρκωτικών ή το ηλεκτρονικό έγκλημα, η συγκεκριμένη προσφέρει μια λεπτομερή εικόνα των ίδιων των εγκληματικών ομάδων, αναλύοντας τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένες, το επίπεδο εδαφικού ελέγχου που είναι σε θέση να ασκούν, τη μακροβιότητά τους και τις στρατηγικές συνεργασίας τους. «Πρόκειται για μια πλήρη αλλαγή μεθοδολογίας», εξηγεί η Κλερ Ζορζ, επικεφαλής επικοινωνίας της Europol. Ωστε «να κάνουμε το αόρατο ορατό», προσθέτει η Κατρίν ντε Μπολ, εκτελεστική διευθύντρια του οργανισμού, στον πρόλογο της έκθεσης.
Δείκτες και συνεισφορές
Η έκθεση βασίζεται στις συνεισφορές των 27 κρατών-μελών της ΕΕ και περίπου δέκα χωρών εκτός ΕΕ, στις οποίες, σύμφωνα με τη «Monde», περιλαμβάνονται οι ΗΠΑ, αρκετές χώρες της Λατινικής Αμερικής και η Αυστραλία. Αφού καθόρισαν ορισμένους κοινούς δείκτες (επίπεδο διαφθοράς, διείσδυση στη νόμιμη οικονομία, χρήση βίας), απάντησαν όλες σε ένα λεπτομερές ερωτηματολόγιο που συνέταξε η Europol. Ομως στις 60 σελίδες της έκθεσης δεν υπάρχει κανένα όνομα, κανένα πρόσωπο. Αυτά καταγράφονται σε μια υπερ-εμπιστευτική έκδοση που απεστάλη στις εξειδικευμένες υπηρεσίες των ενδιαφερόμενων κρατών. Ενας πραγματικός διεθνής κατάλογος του οργανωμένου εγκλήματος – ο οποίος εμφανίζεται να απαριθμεί τουλάχιστον 25.000 μέλη. Και έχει μια ισχυρή διακρατική διάσταση: τρία στα τέσσερα οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα επιχειρούν σε 2-7 χώρες, ενώ ένα στα τέσσερα επιχειρεί σε περισσότερες από επτά χώρες.
Στην πραγματικότητα, πολλά από τα κοινά χαρακτηριστικά που αποδίδονται στις ευρωπαϊκές εγκληματικές ομάδες θα μπορούσαν να βρεθούν σε κάποιο εγχειρίδιο για τη διαχείριση επιχειρήσεων με διεθνή προσανατολισμό. Η «ανθεκτικότητα», η «ευελιξία» και η «προσαρμοστικότητα» συγκαταλέγονται μεταξύ των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των εγκληματικών οργανώσεων που αναλύονται. Το 86% εξ αυτών «καταφεύγει σε κάποια νόμιμη εμπορική δομή» – μια μορφή «βιτρίνας», ζωτικής σημασίας για την απόκρυψη των παράνομων δραστηριοτήτων, αλλά και για τη διευκόλυνση του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος.
Στα λιμάνια
Οπως ήταν αναμενόμενο, οι τομείς της εφοδιαστικής λιμένων και των εισαγωγών-εξαγωγών, για παράδειγμα φρούτων και λαχανικών, είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι ως κάλυψη για το εμπόριο ναρκωτικών ουσιών – με το οποίο ασχολούνται οι μισές και πλέον από τις 821 εγκληματικές οργανώσεις που έχουν ταυτοποιηθεί στην ΕΕ. Συνολικά, και σύμφωνα πάντα με την έκθεση, νόμιμες επιχειρηματικές δομές όπου έχει διεισδύσει το οργανωμένο έγκλημα είναι παρούσες σε περίπου 80 χώρες. Ενα 70% των πλέον απειλητικών εγκληματικών δικτύων χρησιμοποιούν καταχρηστικά τέτοιες δομές μόνο εντός της ΕΕ, ένα 20% κάνουν το ίδιο εντός και εκτός ΕΕ και ένα 10% μόνο εκτός της ΕΕ.
Η Europol συνόψισε την επιχειρηματική δυναμική των δικτύων αυτών σε μία φόρμουλα, το «ABC» του οργανωμένου εγκλήματος. «A», όπως «agile», ευέλικτος, με δίκτυα ικανά να εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία, γεωπολιτική ή και υγειονομική, «B» όπως «borderless», χωρίς σύνορα και «C» όπως «controlling», λόγω της ικανότητας που έχουν να ελέγχουν όλα τα στάδια της εγκληματικής διαδικασίας. Πράγματι, παρά τις αδιαμφισβήτητες επιτυχίες των αστυνομικών Αρχών, που κατέστησαν δυνατές χάρις στην εφαρμογή εργαλείων υψηλής τεχνολογίας και οργάνων συντονισμού, η ανθεκτικότητα των δικτύων αυτών παραμένει εντυπωσιακή: το 34% από αυτά, ή περίπου 280, «είναι ενεργά εδώ και περισσότερα από δέκα χρόνια και ικανά να διατηρούν την επιρροή και τη δύναμή τους, ακόμη και αν οι ηγέτες και τα μέλη τους κρατούνται».
Τα δύο τρίτα αυτών των οργανώσεων βιώνουν επίσης «μία σταθερή κατάσταση όσον αφορά την κλίμακα των εγκληματικών τους δραστηριοτήτων, την κυριαρχία στις εγκληματικές αγορές, τα κέρδη και τη διείσδυση στις νόμιμες οικονομίες». Μια διαπίστωση που καταδεικνύει το εύρος της πρόκλησης για την ασφάλεια την οποία εκπροσωπούν αυτοκρατορίες του εγκλήματος πιο ισχυρές από ποτέ.