Η πρώτη διακόνισσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Το πρωί της μεγάλης Πέμπτης, στο προάστιο Waterfall της πόλης Χαράρε στη Ζιμπάμπουε, δεκάδες άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί για να παρακολουθήσουν ένα ιστορικό γεγονός: Στην ενορία του Αγίου Νεκταρίου, ενώπιον των πιστών, μια γυναίκα, η Angelic Molen, χειροτονήθηκε διακόνισσα – η πρώτη γυναίκα διακόνισσα στη σύγχρονη Ορθόδοξη Εκκλησία.

H συγκίνηση όλων ήταν εμφανής. Η χειροτονία της Αγγελικής, που τελέστηκε από τον Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε Σεραφείμ, αποτέλεσε τομή σε ένα θέμα ταμπού για την Ορθόδοξη Εκκλησία, σε ένα θέμα που έχει ανοίξει τον ασκό του Αιόλου εδώ και χρόνια στους κύκλους της Ιεραρχίας: τη θέση των γυναικών στην Ιεροσύνη. Και ήταν, παράλληλα, η εκπλήρωση μιας ομόφωνης απόφασης της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας που εκκρεμούσε από το 2016, όταν η Σύνοδος είχε αποφασίσει να ανανεώσει τον αρχαίο θεσμό της διακονίας των γυναικών θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο θα εξυπηρετήσει τις ποιμαντικές ανάγκες των ορθοδόξων χριστιανών στην Αφρική.

Οι συζητήσεις για την ανανέωση του τάγματος των διακονισσών είχαν ανοίξει στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας από το 2009 με πρωτοβουλία του προκαθημένου του, Μακαριώτατου Θεόδωρου Β’, ενώ η άδεια για τη συγκεκριμένη χειροτονία είχε δοθεί τον Απρίλιο του 2023. Σημειώνεται ότι ο θεσμός της διακονίας των γυναικών ήκμασε κατά τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού, με τις γυναίκες διακόνισσες να βοηθούν κυρίως στις βαπτίσεις ενήλικων γυναικών, στη φροντίδα των ασθενών και σε άλλες ανάγκες της κοινότητας, ενώ εγκαταλείφθηκε μετά από χρόνια.

Γνωστή στους ενορίτες του Αγίου Νεκταρίου, η Angelic Molen – διακόνισσα Αγγελική πλέον – προσφέρει βοήθεια στην τοπική Εκκλησία επί 16 χρόνια ως κατηχήτρια στα σχολεία της ενορίας ενώ μεταξύ άλλων έχει οργανώσει εκκλησιαστικό σχολείο, ομάδες για μητέρες στη Ζιμπάμπουε και συναντήσεις νέων, σπουδάζοντας παράλληλα Γεωγραφία και θέματα Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής. Πλέον θα συντονίζει και τις οικολογικές δράσεις της τοπικής Εκκλησίας.

Αντιδράσεις

Παρ’ όλα αυτά, οι αντιδράσεις για τη χειροτονία της δεν άργησαν να εκδηλωθούν. Εναντίον της απόφασης του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας καταφέρθηκε με σκληρά λόγια ο Μητροπολίτης Ικονίου Θεόληπτος, ο οποίος ανέφερε μεταξύ άλλων: «Η Ορθοδοξία αντιμετωπίζει τόσα πολλά προβλήματα σήμερα, βάλλεται από παντού, είναι διχασμένη κι αντί να προσπαθήσουμε να λύσουμε αυτά τα προβλήματα, ασχολούμεθα να επαναφέρουμε έναν θεσμό που έχει ουσιαστικά καταργηθεί 19 αιώνες πριν. Τι είναι αυτό, εάν δεν είναι οπισθοδρόμηση; (…) Εάν νομίζουν οι υποστηρικτές αυτού του θεσμού ότι είναι προοδευτικοί, είναι βαθιά νυχτωμένοι. (…) Το μόνο που μας έμεινε τώρα είναι να χειροτονούμε, σαν τους Αγγλικανούς, γυναίκες ιερείς και επισκόπους και να έχουμε αρχηγό της δήθεν Εκκλησίας τον πρόεδρο της Δημοκρατίας εκάστου κράτους, όπως έχουν κι αυτοί τον βασιλέα τους σήμερα. Αλίμονο στη μαρτυρική Ορθοδοξία μας σε τι χρόνους ζει».

Η απάντηση

Απάντηση στον Θεόληπτο έσπευσε να δώσει το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής, το οποίο σε ανακοίνωσή του υποστηρίζει ότι «Η ιεραποστολή στην Αφρική έχει ανάγκη τις διακόνισσες, κυρίως για το ποιμαντικό έργο και για τις βαπτίσεις των ενηλίκων γυναικών, καθώς και σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, ως της χηρείας, σε αυστηρότερα ανδροκρατούμενα περιβάλλοντα, όπου επί μακρόν η χήρα γυναίκα αποκόπτεται του κοινωνικού και εκκλησιαστικού βίου».

Αναφέρει επί της ουσίας ότι κατά την επιτέλεση του έργου τους στην Αφρική οι ορθόδοξες ιεραποστολές συναντούν εμπόδια ανάλογα με εκείνα των πρώτων χριστιανών και επισημαίνει ότι «οι διακόνισσες δεν κατεστάθησαν ποτέ στην ιστορία της Εκκλησίας ως γυναίκες-λειτουργοί των Ιερών Μυστηρίων, αλλά ως αφιερωμένες γυναίκες-βοηθοί τού εν γένει ποιμαντικού, λειτουργικού και αγιαστικού έργου της Εκκλησίας, απευθυνομένων μόνον σε γυναίκες, όπου οι τοπικές συνθήκες και τα ήθη τις απέκλειαν από την εκκλησιαστική ζωή».

Παρ’ όλα αυτά, το Πατριαρχείο σημειώνει ότι η απόφαση που έλαβε η Ιερά Σύνοδός του το 2016 παραπέμφθηκε σε περαιτέρω μελέτη προς τελική διαμόρφωση των επιμέρους λεπτομερειών, όπως είναι η αμφίεση, ο τρόπος διακονίας και η λειτουργική θέση των διακονισσών στη ζωή της Εκκλησίας σήμερα. «Ωστόσο, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε κ. Σεραφείμ, επί σειρά πολλών ετών ιεραπόστολος στην Αφρική, προσχώρησε στην υλοποίηση της αρχικής αποφάσεως της Ιεράς Συνόδου, η οποία όμως δεν έχει καταστή ενεργή έως σήμερα, αφού δεν έχει ολοκληρωθή η επί του θέματος μελέτη προς λήψη της τελικής Συνοδικής Αποφάσεως».

Ιερέας τέθηκε σε αργία γιατί… έντυσε «παπαδάκια» δύο κορίτσια

Το θέμα της γυναίκας στην Ιεροσύνη προκαλεί διαχρονικά αναστάτωση στους κύκλους της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Μεγάλες διαστάσεις είχε λάβει πριν από σχεδόν ένα χρόνο, τον Ιούνιο του 2023, ένα περιστατικό που συνέβη στην Αθήνα, όταν ο ιερέας Αλέξανδρος Καριώτογλου, εφημέριος στον ιστορικό ναό του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά στην Πλάκα τέθηκε σε προσωρινή αργία επειδή έντυσε «παπαδάκια» δύο κορίτσια την Κυριακή της Πεντηκοστής.

Η κίνησή του είχε προκαλέσει την αντίδραση συντηρητικών κύκλων και υπό τις πιέσεις αυτές η Αρχιεπισκοπή Αθηνών τον ενημέρωσε ότι δεν μπορεί να ιερουργεί έως ότου η υπόθεση συζητηθεί στη Διαρκή Ιερά Σύνοδο. Η υπόθεση ξεσήκωσε ένα πρωτοφανές κύμα συμπαράστασης στον πατέρα Αλέξανδρο.

Πιστοί, καθηγητές Θεολογίας, άνθρωποι που γνώριζαν τη διαδρομή του εντός και εκτός Εκκλησίας – καθώς είχε εργαστεί ως καθηγητής σε σχολεία επί 37 χρόνια και χειροτονήθηκε αμισθί ιερέας σε ηλικία 66 ετών – κατακεραύνωναν την απόφαση κάνοντας λόγο για σκοταδισμό και χαρακτηρίζοντας τον ιερέα ως μια προοδευτική φωνή που ενισχύει με το έργο του τη χριστιανική πίστη. Τελικώς, λίγες μέρες αργότερα ο πατέρας Αλέξανδρος Καριώτογλου επέστρεψε στα καθήκοντά του, με απόφαση του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου.

Τι ισχύει στα διάφορα δόγματα του Χριστιανισμού

Διαφορετική προσέγγιση στον ρόλο της γυναίκας στην Ιεροσύνη έχουν τα διάφορα δόγματα του Χριστιανισμού. Στην αγγλικανική Εκκλησία οι γυναίκες χειροτονούνται ιερείς από το 1994 ενώ από το 2008 εκλέγονται και επίσκοποι. Εκατοντάδες γυναίκες ιερείς έχει και η Ευαγγελική Εκκλησία ενώ τον Ιανουάριο του 2023 χειροτονήθηκε η πρώτη γυναίκα παλαιστίνια πάστορας στους Αγίους Τόπους, μέλος της Εκκλησίας του Λυτρωτή, που υπάγεται στην Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία. Το 2020 στην Εκκλησία της Σουηδίας, η οποία υιοθετεί το δόγμα του Λουθηρανισμού, οι γυναίκες ιερείς ξεπέρασαν σε αριθμό τους άνδρες.

Αβατο για τις γυναίκες αποτελεί η ιεροσύνη και για τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, όμως τα τελευταία χρόνια ο Πάπας Φραγκίσκος Β’ έχει αφήσει να διαφανεί μια πιο ήπια στάση απέναντι στο θέμα.

Στην Εκκλησία της Ελλάδος η τελευταία επίσημη συζήτηση για το θέμα έγινε το 2004 σε συνεδρίαση της Ιεραρχίας αλλά ολοκληρώθηκε προτού καλά καλά ξεκινήσει. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης είχε αναφερθεί ότι θα μπορούσε να αναβιώσει ο θερμός της χειροτονίας διακονισσών με αποκλειστικά τελετουργικά καθήκοντα – όχι ιερουργικά – αλλά δεν δόθηκε συνέχεια.