Հայ-իսրայելական հարաբերությունների զարգացումը չի արվում և չպետք է արվի Իրանի հետ հարաբերությունների հաշվին․ Վարդան Ոսկանյան
Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանի խոսքով՝ Հայաստանը մերձավորարևելյան տարածաշրջանում վարում է սեփական քաղաքականությունը, և ակնհայտ է, որ Իրանի հետ հարաբերությունները եղել և մնում են նրա համար առաջնային տիրույթում:
Tert.am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով վերջին շրջանում ակտիվացող հայ-իսրայելական հարաբերությունների խորացման և դրա հետևանքով՝ հայ-իրանական հարաբերություններին սպառնացող վտանգի մասին քննարկումներին, նկատեց, որ Հայաստանի դեպքում որևէ երրորդ երկրի հետ հարաբերություններ զարգացնելը չի կարող խաթարել և միտված չէ խաթարելու Իրանի հետ հարաբերությունները:
«Կարծում եմ, որ մեր և Իրանի դիրքորոշումներում Հայաստանի արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանի այցից հետո որևէ փոփոխություն չի լինի: Ակնհայտ է, որ Հայաստանը զանազան ուղղություններով զարգացնում և խորացնում է իր հարաբերություններն Իրանի հետ հնարավոր բոլոր դաշտերում, և հայկական կողմն ունի կամք և նաև ցանկություն այդ հարաբերությունները խորացնելու: Բայց այս տարածաշրջանում կան այլ երկրներ և այլ ուժեր, որոնց հետ եթե Հայաստանը չունի թշնամական հարաբերություններ, ապա պետք է պահպանի նորմալ մակարդակի հարաբերություններ՝ առանց դրանք հակադրելու Իրանի հետ հարաբերություններին»,- ասաց նա՝ հավելելով, որ իրականում Հայաստանը չի էլ վարում հակադրությունների քաղաքականություն, ինչը շատ ճիշտ է:
Հայաստան, Վարդան Ոսկանյանի խոսքով, փորձում է իր քաղաքականությունը կառուցել ոչ թե այլ երկրների շահերի բախման, այլ այդ շահերի համադրման վրա:
Դիտարկմանը, գուցե Հայաստանը չցանկանա իր հարաբերությունները փչացնել Իրանի հետ, սակայն դա տեղի ունենա իր կամքից անկախ, քանի որ Իսրայելն այս տարածաշրջանում իր ազդեցությունը մեծացնելու համար գործընկերներ է փնտրում, Վարդան Ոսկանյանը պատասխանեց․ «Դեռ շատ վաղ է Իսրայելի հետ մեր հարաբերությունները բարեկամական համարելը: Այդ հարաբերություններում կան բազմաթիվ խութեր և խոչընդոտներ, և այդ խութերի որոշակի հաղթահարմանն է միտված մեր արտգործնախարարի այցը Իսրայել»:
Իրանագետը համեմատեց՝ երբ Իսրայելի վարչապետն այցելում է Ադրբեջան, դրան հաջորդում է Ադրբեջանի նախագահի այցն Իրան և բավական ջերմ ընդունելության է նա արժանանում Թեհրանում: «Ես չեմ կարծում, թե Հայաստանի պարագայում պետք է ինչ-որ բացառություններ լինեն՝ առավել ևս, որ Իրանի կողմից կոնկրետ այս պահին նման ազդակներ չկան էլ: Կարծում եմ, որ վաղաժամ է՝ գործընթացներից խոսել, որոնք դեռ չկան»,- նշեց նա:
Ըստ Վարդան Ոսկանյանի՝ Իրանի հետ Հայաստանի հարաբերությունները պետք է ձգտեն ռազմավարականի և վերածվեն ռազմավարական հարաբերությունների։
«Եվ եթե կողմերը՝ և՛ իսրայելական, և՛ իրանական, ցանկություն ունենան, Հայաստանը կարող է միջնորդական առաքելություն իրականացնել,- ասաց նա՝ նշելով, որ Հայաստանն ունի այդ հնարավորությունները, սակայն այլ բան է, թե կողմերը դա կցանկանան, թե՝ ոչ,- կարծում եմ՝ տեսանելի ապագայում դա լինելու է շատ բարդ խնդիր՝ հաշվի առնելով հարաբերությունների այն մակարդակը կամ հարաբերությունների «չգոյությունը» Իրանի և Իսրայելի միջև»:
Իսրայելական կողմի առավել ակտիվ նախաձեռնողականությունը Հայաստանի հետ հարաբերությունները զարգացնելու ուղղությամբ, ըստ Վարդան Ոսկանյանի, մի շարք գործոններով է պայմանավորված․Իսրայելը, հաշվի առնելով Իրանի ազդեցությունը Մերձավոր Արևելքում, ձգտում է որոշակի եզրեր գտնել Իրանի հետ հակասությունները պակասեցնելու, և միգուցե նման մի հարթակ է համարում նաև Հայաստանին:
«Եվ կարևորագույն կողմը, որը մեզ համար պետք է խայծ դառնա, առաջարկներն են, դեռևս գոնե փորձագիտական մակարդակով, որ Հայաստանը կարող է նաև Իսրայելից զենք գնել: Բայց կարծում եմ, որ Հայաստանն իր զենքն ապահովում է այլ վայրերից և կարիք չունի լրացուցիչ սպառազինություն ձեռք բերելու իսրայելական կողմից: Մենք չպետք է գնանք ադրբեջանական սցենարով, դա կոպիտ սխալ կլինի»,- ասաց նա՝ հավելելով, որ սակայն Հայաստանը խնդիր ունի իսրայելական զենքի՝ Ադրբեջան վաճառքի և նույն զենքի՝ իսրայելական կողմի կառավարման հետ կապված, որը դժգոհության է արժանանում մեզանում:
Այնուամենայնիվ, չնայած հայ-իսրայելական հարաբերությունների որոշակի ակտիվացմանը, շատ վաղաժամ է խոսել հայ-իսրայելական «պայծառ ապագայի մասին»: «Երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորումը նորմալ երևույթ է, և Հայաստանն էլ հնարավորությունների դեպքում, ձգտում է նորմալացնել իր հարաբերությունները տարածաշրջանի այլ խաղացողների հետ: Պետք է կրկնեմ՝ դա ոչ մի դեպքում չի արվում, և չպետք է արվի Իրանի հետ հարաբերությունների հաշվին: Իրանը մեզ համար բացառիկ նշանակության, բարեկամական երկիր է և շարունակում է մնալ այդպիսին»,- ասաց նա:
Հարցին, եթե տեսականորեն պատկերացնենք, որ հայ-իսրայելական հարաբերությունները զարգանում են, ապա ինչ-որ սահման կա, որից այն կողմ անցնելը կվտանգի հայ-իրանական հարաբերությունները, Վարդան Ոսկանյանը պատասխանեց․
«Ցանկացած սահման գծում են իրենք՝ պետությունները: Ես չեմ կարծում, որ դեռ ժամանակն է նման սահմանների մասին խոսելը: Գործընթացը նոր է սկսվել, և այն միտված չէ դաշնակցային հարաբերությունները կառուցելուն, այն միտված է բոլոր այն ռիսկերը, որոնք առկա են Ադրբեջան-Իսրայել հարաբերություններում և որոնք կարող են առկա լինել Հայաստան-Իսրայել հարաբերություններում, չեզոքացնելուն: Եթե մենք կարողանանք չեզոքացնել ադրբեջանաիսրայելական գործակցության գոնե որոշակի հատված, ապա գործընթացը կարող է արդյունավետ համարել»: