Իրանի հետ տարվող բանակցությունները մի կողմից ուղղված են գազի ներկրման ծավալների մեծացմանը, մյուս կողմից` դրա սակագնի նվազմանը. Վահե Դավթյան
Էներգետիկ ոլորտի փորձագետ Վահե Դավթյանի խոսքով՝ առաջին անգամ չէ, որ Իրանը հետաքրքրվում է Հայաստանում վերականգնվող՝ արևային և հողմային էներգիայի ոլորտով՝ այստեղ ներդրումներ անելու հեռանկարով:
Նա Tert.am-ի հետ զրույցում մատնանշեց, որ դեռևս 2000-ականների սկզբին Լոռու մարզում, մասնավորապես Պուշկինի լեռնանցքում իրանական դրամաշնորհի միջոցով կառուցվել է Հարավային Կովկասում առաջին և առայժմ միակ հողմային կայանը, որը, ըստ նրա, կարելի է համարել Հայաստանի վերականգնվող համակարգի միակ կայացած նախագիծը:
«Սակայն, այնուամենայնիվ, պետք է հաշվի առնել, որ երբ խոսում ենք Իրանի էներգետիկ երկխոսության զարգացումից, պետք է հաշվի առնենք, որ այստեղ նախևառաջ խոսքը պետք է լինի ածխաջրածնային ոլորտի մասին, քանի որ նույն Իրանում վերականգնող էներգետիկան դեռ զարգացում չի ապրում »,- ասաց նա՝ նկատելով, որ Իրանի հետ էներգետիկ ոլորտում համագործակցությունից խոսելիս պետք է հաշվի առնենք, որ վերականգնվող էներգետիկան ամենավերջին կետը պետք է լինի:
Նշենք, որ դեկտեմբերի 16-17-ը Իրան կատարած աշխատանքային այցի ժամանակ էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների նախարար Աշոտ Մանուկյանը մի շարք հանդիպումներ է ունեցել Իրանի պաշտոնատար անձանց և իրանահայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ: «Մասնավորապես, Իրանի գազի ազգային ընկերության միջազգային հարաբերությունների գծով տնօրեն Բեհզաթ Բաբազադեի հետ հանդիպման արդյունքում ձեռք բերված պայմանավորվածության համաձայն, ընթացիկ տարում կավելացվեն «Էլեկտրաէներգիա բնական գազի դիմաց» ծրագրի շրջանակներում Հայաստան ներմուծվող բնական գազի ծավալները», - ասված է հաղորդագրությունում: Աշոտ Մանուկյանը հանդիպել է նաև իրանահայ գործարարների հետ, ովքեր հետաքրքրված են վերականգնվող, մասնավորապես՝ հողմային և արևային էներգետիկայի բնագավառում Հայաստանում ներդրումներ կատարելու հեռանկարներով:
Հիմա, այնուամենայնիվ, ըստ Վահե Դավթյանի, երբ Իրանը ինչ-որ չափով ազատվել է պատժամիջոցներից, պատրաստ է ներդրումներ կատարել տարբեր ոլորտներում: Ըստ այդմ՝ վերականգնվող էներգետիկայի ոլորտում Իրանը կարող է լինել ոչ թե նախագծի հեղինակ, այլ՝ պարզապես դոնոր:
Նա, անդրադառնալով արդեն սահմանային էներգետիկ հզորությունների ստեղծմանը, նշեց, որ խոսվել է մի շարք նախագծերի մասին, ինչպես օրինակ, Մեղրիի հիդրոէլեկտրակայանն է, որը նախապես նախագծվել է որպես Հարավային Կովկասի ամենախոշոր հիդրոէլեկտրակայան, սակայն հետո՝ Իրանի դեմ պատժամիջոցների սրման ֆոնին՝ սառեցվել: «Կարծում եմ, որ ավելի նպատակահարմար կլիներ վերադառնալ հենց այդ նախագծին»,- ասաց նա:
Ըստ Վահե Դավթյանի՝ առաջնայինը Իրանի հետ գազատրանսպորտային ոլորտում համագործակցությունը պետք է լինի: «Այստեղ մենք ունենք շատ լուրջ հեռանկարներ: Մասնավորապես, մենք խոսում ենք տեխնիկական հեռանկարների մասին: Ունենք Իրան-Հայաստան գազամուղը, որը 10-15 տոկոսով ենք օգտագործում, ինչը բավական չէ»,- ասաց նա:
Անդրադառնալով արդեն կոմերցիոն հիմնահարցերին՝ Վահե Դավթյանը նշեց, որ Հայաստան ներկրվող գազի ծավալների մեծացումը անհրաժեշտ է նաև գազատրանսպորտային համակարգը դիվերսիֆիկացնելու համար:
«Քանի որ ակնհայտ է, որ ներկրվող գազի շուրջ 90 տոկոսը մենք գնում ենք Մոսկվա-Թբիլիսի գազամուղի միջոցով: Բայց գլխավոր խնդիրն այստեղ կայանում է նրանում, որ առաջինն իրանական գազը, նախևառաջ համարվում է ոչ այնքան որակյալ, և հետո նաև իրանական գազն այսօր սահմանին մոտ 30 դոլարով ավելին արժե, քան ռուսական գազը»,- ասաց նա:
Վահե Դավթյանի խոսքով՝ էներգետիկ քաղաքականության մասին խոսելիս պետք է նկատի ունենալ նաև այն գործիքակազմը, որի կիրառման միջոցով հնարավոր կլինի քաղաքական որոշում կայացնել և գազից ներկրվող գազի գինը իջեցնել:
«Ես կարծում եմ, որ այն բանակցությունները, որոնք վարվում են այսօր իրանական կողմի հետ, մի կողմից՝ ուղղված են ներկրման ծավալների մեծացմանը, մյուս կողմից սակագնի նվազմանը: Ակնհայտ է: Հակառակ դեպքում իրանական գազն այնքան էլ նպատակահարմար չէ մեր գազատրանսպորտային համակարգի և առհասարակ տնտեսության համար»,- ասաց նա:
Խոսելով արդեն Իրանի և Հայաստանի միջև եղած գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց համագործակցության և այս տարի այս համագործակցության հարթակում ներկրվող գազի ծավալների մեծացման մասին՝ էներգետիկայի մասնագետը նշեց, որ «գործարքը» ձեռնտու է, որովհետև մեր էներգահամակարգը ավելացուկային է և անհրաժեշտություն ունի արտաքին շուկաների նվաճման:
«Մասնավորապես մենք գիտենք, որ Իրանի հյուսիսային սահմաններում առկա է էլեկտրաէնեգիայի դեֆիցիտ: Մենք դիտարկում ենք այդ տարածքները որպես մեզ համար լուրջ ներուժ ունեցող շուկաներ՝ էլեկտրաէներգիայի արտահանման համար: Այդ բարտերային ձևաչափը կարող է ակտիվացվել և լուրջ հեռանկարներ ունենալ»,- ասաց նա:
Այս համատեքստում նա նկատեց, որ մենք պետք է, այնուամենայնիվ, չմոռանանք, որ կարևորը ոչ թե գազն է, որի ծագումը, այս դեպքում իրանական է, այլ այն ենթակառուցվածքը, որով գազը հասնում է Հայաստան:
«Այդ իսկ պատճառով քաղաքական առումով գազատրանսպորտային դիվերսիֆիկացիայի հնարավորություն չունենք, որովհետև ենթակառուցվածքները գտնվում են «Գազպրոմի» հաշվեկշռին, և ցանկացած որոշում ընդունելիս՝ կապված Իրանից գազի ավելացման կամ պակասեցման հետ, մենք ևս պետք է հաշվի առնենք «Գազպրոմի» գործոնը: Բայց մյուս կողմից, երբ այս հարցը դիտարկում ենք աշխարհաքաղաքական տեսանկյունից՝ մենք պետք է հաշվի առնենք, որ օրինակ՝ ռուս-վրացական գազատրանսպորտային համագործակցությունը փակուղի է գնալով մտնում: Պետք է հիշել, որ ռուս-վրացական բանակցությունների ամենաթեժ պահին՝ «Գազպրոմի» ներկայացուցիչները հայտարարեցին, որ եթե Վրաստանը չհամաձայնի «Գազպրոմի» կողմից առաջարկված պահաջներին, ապա «Գազպրոմը» պատրաստ է ապահովել Հայաստանի շուկան բնական գազով՝ իրանական գազամուղով՝ ևս մեկ անգամ մատնանշելով, որ դա հենց իր գազամուղն է: Ստացվում է, որ այդ գազամուղը դիվերսիֆիկացիա է նաև «Գազպրոմի» արտաքին առևտրի համար»,- նշեց նա:
Էներգետիկ ոլորտի մասնագետը մատնանշեց, որ հասկանալ է պետք՝ իրականում Իրանն այսօր Հայաստանի նկատմամբ էներգետիկայի ոլորտում ակտիվություն է ցուցաբերում՝ ոչ թե իր էներգետիկ ազդեցությունը Հարավային Կովկասում մեծացնելու նպատակով, այլ՝ նախևառաջ իր էլեկտրաէներգիայի պակասորդի խնդիրը լուծելու համար: