Քաղաքացիական դատավարության նոր օրենսգրքով սահմանվել է բեկանված դատական ակտերով գործի նոր քննության կարգը. Տիգրան Մարկոսյան
Քաղաքացիական դատավարության նոր օրենսգրքի նորամուծություններից է բեկանված դատական ակտերով գործի նոր քննության ինստիտուտը: Նախկինում գործի նոր քննությունն ամբողջությամբ կատարվում էր նույն կանոններով, ինչ առաջին անգամ գործի քննության պարագայում:
Tert.am-ի հետ զրույցում այս մասին նշեց ՀՀ ԱՆ «Օրենսդրության զարգացման և իրավական հետազոտությունների կենտրոն» հիմնադրամի տնօրեն Տիգրան Մարկոսյանը:
Նրա խոսքով՝ առաջին հայացքից կարծես թե որևէ խնդիր չկար, բայց իրականում կային մեծ մտահոգություններ, որոնք, բարեբախտաբար, իրենց լուծումը ստացան Քաղաքացիական դատավարության նոր օրենսգրքում:
«Եթե հակիրճ բնորոշենք այդ կարգավորումները, ապա կարող ենք ասել, որ դրանցով իրացում են ստացել հետևյալ 3 մոտեցումները՝ արժևորվել է վերադաս դատական ատյանի գործունեությունը, բարձրացվել է դատավարական կարգապահությունը և երաշխավորվել է գործի նոր քննությունն իրականացնող դատավորի անկախությունը վերադաս դատական ատյանի իրավական դիրքորոշումներից»,- նշեց Մարկոսյանը:
Անդրադառնալով առաջին մոտեցման դրսևորմանը՝ Հիմնադրամի տնօրենն ընդգծեց, որ նախկինում դատական ակտը բեկանվում էր որոշակի դատավարական կամ նյութական իրավունքի նորմի խախտման պատճառաբանությամբ և հետագայում հայցվորը, զրկված չլինելով հայցի հիմքը կամ առարկան փոխելու հնարավորությունից, գալիս էր և բոլորովին նոր պահանջ էր ներկայացնում:
«Ստացվում էր, որ այն, ինչ վերադաս դատական ատյանը ասել էր՝ թույլ տրված սխալի և դրա լուծման ուղիների վերաբերյալ, իմաստազուրկ էր դառնում: Այս առումով, դատավարության նոր օրենսգրքով հստակորեն ամրագրվեց, որ բեկանումից հետո հայցի հիմքը և առարկան, ինչպես նաև հակընդդեմ հայց հարուցելը չի թույլատրվում, ինչը բխում է վերադաս դատական ատյանի կատարած աշխատանքը հարգելու անհրաժեշտությունից»,- նշեց Մարկոսյանը:
Խոսելով դատավարական կարգապահությունը բարձրացնելու մոտեցման մասին վկայող կարգավորումներից՝ նա ասաց, որ ապացուցման ընդհանուր կանոններով, եթե գործին մասնակցող անձը ապացույցը չի ներկայացնում մինչև նախապատրաստության փուլի ավարտը, ապա վերջինս զրկվում է այդ ապացույցները ներկայացնելուց, եթե չի հիմնավորել իր կամքից անկախ պատճառներով չներկայացնելու հանգամանքը:
«Ինչ էր լինում գործնականում: Օրինակ, եթե ապացույցի թույլատրումը մերժվել էր այդ հիմքով, ապա գործի նոր քննության ժամանակ նախապատրաստության փուլում ապացույց ներկայացնելու պարտականությունը նախկինում չկատարած անձը կրկին հնարավորություն էր ստանում այդ ապացույցը ներկայացնելու և քննարկման առարկա դարձնելու: Ներկայումս այս խնդրին վերաբերող հարաբերությունները հստակ կարգավորում են ստացել: Մասնավորապես, նոր օրենսգրքի համաձայն, գործի նոր քննության ընթացքում այդ հարցերին կրկին անդրադառնալը հնարավոր չէ, եթե չի հիմնավորվում գործի նախորդ քննության ժամանակ ներկայացնելու անհնարինություն: Այլ կերպ ասած՝ ապացույցների ներկայացման կապակցությամբ ասվում է, որ կրկին նոր ապացույց չի կարող ներկայացնել, եթե վերադաս դատական ատյանը չի արձանագրել, որ անձը զրկվել է այդ հնարավորությունից կամ դա վրա է հասել այլ օբյեկտիվ պատճառներով: Երկրորդը. գործի նոր քննության ընթացքում, պայմանավորված գործի քննության համար սահմանված ծավալից, նոր ապացուցման բեռ կարող է դրվել գործին մասնակցող անձի վրա, որի պարագայում, բնականաբար, օբյեկտիվորեն անհրաժեշտություն կառաջանա նոր ապացույց ներկայացնելու: Եվ երրորդ ՝ միաժամանակ երաշխավորված է նոր ապացույցների շուրջ հակառակ կողմի ապացույց ներկայացնելու հնարավորությունը՝ որպես կողմերի իրավահավասարության դրսևորում»,- նշեց Հիմնադրամի տնօրենը՝ ընդգծելով, որ այսպիսով Քաղաքացիական դատավարության նոր օրենսգրքով գործի նոր քննության առնչությամբ նախկինում առկա անորոշությունները և որոշ դրսևորումներում նաև քաոսը հստակ կարգավորում են ստացել:
Ինչ վերաբերում է վերադաս դատական ատյանի իրավական դիրքորոշումներից գործի նոր քննությունն իրականացնող դատավորի անկախության երաշխիքներին, ապա, ըստ Մարկոսյանի, վերադաս դատական ատյանի դիրքորոշումները պետք է հարգվեն ստորադաս դատարանի կողմից, որպեսզի դատական վարույթը տրամաբանական զարգացում ստանա:
«Այս առումով նոր օրենսգրքով նախատեսված է, որ ստորադաս դատարանը հաշվի է առնում վերաքննիչ և վճռաբեկ դատարանների տվյալ գործով կիրառման ենթակա իրավական նորմերի կապակցությամբ արտահայտած դիրքորոշումները: Սա, որպես ընդհանուր կանոն: Միևնույն ժամանակ, գաղտնիք չէ, որ իրավական նորմի մեկնաբանությունը դատավորի անկախության դրսևորումներից է: Հետևաբար, ի երաշխավորումն այս հիմնադրույթի, նոր օրենսգրքով սահմանվել է, որ, այնուամենայնիվ, դատավորը զրկված չէ ծանրակշիռ փաստարկմամբ վերադաս դատական ատյանի՝ տվյալ նորմին տրված որոշակի մեկնաբանությունից շեղվելու և սեփական դիրքորոշումը ձևավորելու հնարավորությունից»,- եզրափակեց Տիգրան Մարկոսյանը: