Փողի հոտն զգալով՝ Քոչարյանին արջի ծառայություն մատուցեցին իր խորհրդատուները, օդից բաներ ասացին, նա էլ հայտարարեց քաղաքականություն մտնելու մասին. Ս. Կարախանյան

Մոսկվայի «Միաբանություն» կենտրոնի ղեկավար Սմբատ Կարախանյանը Tert.am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով ՀՀ ներքաղաքական գործընթացներին, որոնցից մեկը ՀՀ-ում քրեաօլիգարխիայի կազմաքանդումն է, նշեց, որ նրանք ունեն 2 ճանապարհ. կամ փախուստ և ինտեգրում միջազգային մաֆիաներին և դուրս, որն իրենց չի սպասում, կամ ինտեգրում ՀՀ հարկային դաշտին: Նա նաև անդրադառնալով հարցին, թե որքանով հեղափոխությունը Հայաստանում կարող է սնվել արտաքին կենտրոններից, նշեց, որ ՌԴ իշխանությունները աշխատում են Նիկոլ Փաշինյանի հետ և ընդգծեց, որ պատահական չէ, որ նա, ինչպես նշեց, հեղափոխությունից օրեր առաջ ՌԴ-ում հանդիպումներ է ունեցել:

-Պարո՛ն Կարախանյան, ԲՀԿ նախկին պատգամավորների վեճը, որն ավարտվեց մեկի
սպանությամբ, մյուսի՝ ինքնասպանությամբ, ըստ նախաքննության՝ 4 միլիոն դոլարի «շրջանակներում» է եղել:

-Սա ավելի շատ կրիմինալ ոլորտից է ու ամեն ինչ ակնհայտ է. Հայաստանը վերջին 15-20 տարիների ընթացքում թաթախված է եղել այդ համակարգի մեջ, որը միահյուսված էր քաղաքական դաշտին, զբաղված էր ոչ օրինական գործողություններով: Եվ հարկեր վճարելով ու օրինական գործունեությամբ հնարավոր չէր այդ ամենը ստեղծել ու ունենալ: Այս համակարգի մեջ հնարավոր չէր մաքուր աշխատել: Բնական է՝ առաջ էին մղվում այն մարդիկ, որոնք ընդունում էին այդ խաղի կանոնները ու այդ իրավիճակում դառնում էին այդ կեղտոտ բիզնեսի ու կեղտոտ գումարների այդ համակարգի խաղացողները, որոնք վերև էլ պետք է «մուծվեին»: Սա երաշխիքն էր, որ կարող էին մնալ ու իրենց տալիս էին մանդատներ՝ իրենց՝ այդ համակարգի բիզնեսը պաշտպանելու համար: Հիմա այդ ամենի վերջը եկել է, ու այստեղ հարցը 4 միլիոնի մասին չէ, հարցը սկզբունքային է. մարդիկ էդ մթնոլորտում են ձևավորվել, կազմավորվել և այդ բիզնեսներն էլ, ու բնական է, որ նման հանգուցալուծումներ պետք է լինեին: Իհարկե, սպանությունը շատ վատ է, բայց այս իրավիճակում, երբ այլևս չկան վերին օղակները, որոնք «արբիտրի» դեր ունեին և որոնց որոշումներին բոլորը ենթարկվում էին, ամեն ինչ գնում էր դրան: Հիմա մի տեսակ «բեսպրեդելի» իրավիճակ է, երբ ամեն մեկն իր ուժերով իր հարցերը լուծում է:

-Այս պայմաններում երկրից կապիտալի արտահոսք սպասո՞ւմ եք:

-Ինչքան, որ եղավ, եղել է արդեն: Նախ, արդեն համապատասխան կառույցները հետևում են այդ ամենին, չի կարող հենց այդպես արտահոսք լինել, պետք է լինեն հիմնավորումներ ու այստեղ արդեն պատկան մարմինների ուշադրության կենտրոնում է ամենը ու սա պարզ երևում է: Իսկ կապիտալի՝ սահմանից այս կողմ, այն կողմ բնական շարժը կարող է աննշան լինել, բայց սկզբունքայնորեն կապիտալի արտահոսք արդեն այս պահի դրությամբ չի լինելու:

-Ի՞նչ է անելու այդ «կրիմինալն» ու օլիգարխիան, որին այն դերակատարությամբ, որ նախկինում գործել են, Հայաստանի նոր իշխանությունները չեն ընդունում, ի՞նչ են անելու նրանք:

- Երկու ճանապարհ ունեն. կամ դուրս գալ ու ինտեգրվել միջազգային մաֆիաների մեջ, կամ վերաինտեգրվել Հայաստանի կյանքին: Առաջին ճանապարհի ողջ դժբախտությունն այն է, որ իրենց դրսում էլ չեն սպասում: Նախ՝ այնտեղի իշխանությունները, իսկ մաֆիաներն էլ փողերը ձեռքներից վերցնելու, գլխներին տալու են: Այս սկզբնական «շոկը» ՝ գնանք, փախնենք, մեզ դուրսը կօգնի, նոր կհասկանան: Դա իրենց համար հոգեբանական միֆ է, իրենց խաբում են, որովհետև, կրկնում եմ, այնտեղ իրենց չեն սպասում, այնտեղ իրենց վերջն է գալու: Դրա համար, ճիշտ ճանապարհը՝ մնան Հայաստանում, մի քիչ մեղանչեն և, աշխատելով հարկային դաշտում, աշխատեն Հայաստանի հետագա զարգացման վրա: Ժամանակները փոխվել են, և իրավիճակը սա է:

-ՌԴ-ում է՞լ չեն սպասում:

-Ռուսաստանում էլ չեն սպասում, որովհետև ՌԴ-ն այն երկիրն է, որը առաջին անգամ՝ դեռ 2010-ին հրապարակումներ արեց ՀՀ քրեաօլիգարխիկ համակարգի մասին՝ ցուցակներով, անուն-ազգանուններով, թվերով, սուր քննարկումներով, դատական սպառնալիքներով, «ռազբորկաների» կանչելով: Այս ամենը տեղի է ունեցել, չէ՞: Դրա համար, «քարը փեշներից» պետք է թափեն, դուրս գան ստվերից, նորմալ, օրինական աշխատեն: Եթե, իհարկե, շատ ծանր հանցագործություններ չեն գործել՝ մարդասպանություն և այլն, չեմ կարծում, որ իրենք չեն կարող նորմալ մտնել հասարակության մեջ ու աշխատել էն ոլորտներում, որտեղ ի վիճակի են աշխատել:

-Նաև ՀՅԴ-ի, Ծառուկյանի «դարձի գալը», ինչի կապակցությամբ Նիկոլ Փաշինյանն ասաց՝ քաջալերենք մյուսներին:

-Քաղաքապետարանի ընտրություններից առաջ շատ անդուր երևույթներ տեղի ունեցան Նաիրա Զոհրաբյանի հետ կապված, էդ վիրավորանքներ և այլն: Նախընտրական իրավիճակներում շատ են նման բաներ տեղի ունենում, բոլոր երկրներում էլ, բայց հայկական մթնոլորտում սա շատ ավելի խորն ու կտրուկ էր: Մենք սիրում ենք չէ՞ մաքսիմալիզմ, եթե հայհոյում ենք, պետք է ամենավատ հայհոյանքները տանք… Ինչևէ, այս լարված իրավիճակում ԲՀԿ-ն, կոպիտ ասած, տուրք տվեց Հանրապետականին, որովհետև ճիշտ է, Ծառուկյանը հեղափոխությանը կես ժամ առաջ էր միացել, բայց, ամեն դեպքում, նրանք սկզբունքորեն կանգնած էին հեղափոխության կողքին, ժողովրդի կողքին՝ անկախ իրենց բնույթից, կուսակցության բնույթից ու կառուցվածքից: Ինչ-որ մի պահի, այս թոհուբոհի ու հայհոյախառն իրավիճակում, Ծառուկյանը դուրս եկավ այդ ամենից, բայց երեկվա հուշագրով փորձեց փրկել իր ու ԲՀԿ-ի դեմքը: Չմոռանանք, որ կան բիզնես-կառույցներ, որոնք պետք է փրկել: Բայց կա մի պրոբլեմ. չմոռանանք, որ այդ իրավիճակում բիզնեսները, «բիզնես պերսոնաները» կամաց-կամաց քաղաքական շրջանակներից դուրս են մնում, եթե դա չլինի, նորից վերածվելու են օլիգարխիայի: Այսինքն՝ թեպետ Ծառուկյանը փրկեց իրավիճակը, բոլորին պարզ է, որ էս ձևով, որ գոյություն ունի այդ կուսակցությունը, այդ բիզնես կառույցները, այդ ձևով շարունակություն չի կարող լինել: Անկախ նրանից՝ իրենք ԱԺ արտահերթ ընտրություններից հետո խորհրդարան կմտնե՞ն, թե՞ ոչ, ակնհայտ է, որ կա «ռեբրենդինգի» խնդիր: Ի դեպ, դա կա բոլոր կուսակցությունների մոտ:

-Հակահեղափոխության մասին. արդյո՞ք այն չկա, ինչպես վերջերս հայտարարել էր Փաշինյանը:

-Դա «միֆ» էր, այն առումով, որ չկար, քանի որ հանրությունը՝ ժողովուրդը,կազմակերպված մեծամասնությունը, իր համար այդ հարցը ներսում լուծել էր: Հասկանալի է, որ լինելու էին նախկին իշխանություններ, որոնք ձգտելու էին ռևանշի, հետագա դիրքերի ամրպապնդման, բայց պետք է լինել իրատես, և ընդհանուր վերլուծությունները, բոլոր արտաքին խաղացողները և Հայաստանն ուշադրության կենտրոնում պահող մնացած կենտրոնները ասում էին, որ հակահեղափոխության այդ խրտվիլակը չափազանցված էր: Եվ այս անախրոնիզմը, որ ԱԺ-ն նստած է հին ներկայացուցիչներով, այդ՝ ժողովրդին չներկայացող մանդատակիրներով, հիմա նրանք լա՞վն են, թե՞ վատը, սա չենք քննարկում, բայց այն պետք է վերացվի, քանի որ քաղաքական-հասարական կյանքի պահանջը վերածվել է իրավական պահանջի: Դե հիմա՝ դա հրաժարական է, փափուկ ուժի կիրառում է, թե ինչ, հասարակական ուժի՝ նաև, սա արդեն տեխնիկայի հարց է: Եվ այդ մանդատակիրներն էլ շատ լավ հասկանում են, որ սա վաղ թե ուշ պետք է լինի, և ինչքան շուտ՝ այնքան իրենց համար լավ: Ինչո՞ւ, որովհետև հետո արդեն խաղի մեջ են մտնելու իրավապահները, որոնք բացարձակ օրինականության սահմաններում, հաշվի են առնելու հին համակարգի «աշխատաոճը», քրեաօլիգարխիկ բնույթը և «հետո»-ն ավելի վատ է լինելու: Դրա համար լավ է դեռևս փափուկ ուժի պայմաններում գալ համաձայնության ու գնալ դեպի զարգացում ու ԱԺ ընտրություններ:

-Ասում եք՝ հակահեղափոխությունը միֆ է, բայց Քոչարյանն իրական է, որն ասում է՝ մտել եմ քաղաքականություն:

-Ռուսաստանում այդ մասով ինչ-որ քննարկումներ կան, բայց միայն Քոչարյանի ասելով հո չի՞: Այո՛, ինքը ասում է, ինքը պաշտպանում է իր դիրքերը, իր դեմ քրեական գործեր են հարուցված, ինքը պաշտպանվում է: Հակահեղափոխությունը պետք է լինի հասարակության մեջ, իսկ ժողովրդի մեջ չկա հակահեղափոխություն: Նորից եմ ասում՝ կան ռևանշիստներ, որոնք այնքան ցածր տոկոս են կազմում, որ որևէ հիմք չկա: Քոչարյանի թիմի սկզբունքային սխալն այն էր, որ պետք է նախ նայեին՝ կա՞ այդ բազան հասարակության մեջ, հաշվարկեին, գնահատեին իրենց ուժերը, հատկապես՝ հասարակական- քաղաքական, հետո, ըստ այդմ՝ կառուցեին հետագա ծրագրերը, նոր այս ամենն սկսեին: Թե չէ օդից այս մարդուն ասացին, նա էլ վեր կացավ, ասաց՝ ես քաղաքականության մեջ եմ: Այս ամենն իր թիմակիցները կամ մարդիկ, որոնք զբաղվում էին էդ հարցերով ու նման կոպիտ սխալներ թույլ տալով, բերեցին, սարքեցին այ այս վիճակը այս մարդու գլխին՝ վեր կանալով, այս մարդուն ասելով, որ գնա, հայտարարի, որ ես քաղաքականության մեջ եմ, սա ՛ կանեմ, նա՛ կանեմ… հա, 0, 1 տոկոս: Հետո, լավ՝ 1 տոկոս: Չեմ ուզում շատ կոպիտ բառեր ասել, բայց այդ մարդիկ, այդ փողի հոտը զգալով արջի ծառայություն մատուցեցին: Թե չէ, ռուսներն են ասում՝ «сорить деньгами», էս կայքն ենք առնում, նրան ենք փող տալիս: Հա, հասկացանք՝ 0 արդյունք:

-Այդուհանդերձ, ՌԴ իշխանություններն այս ամենի մասին ի՞նչ կարծիքի են, պաշտպանո՞ւմ են իրեն, որ չհայտնվի բանտում: Ի վերջո, Պուտինը շնորհավորեց, Քոչարյանը խոսեց իր ու ՌԴ նախագահի միջև «քիմիայի» մասին:

-ՌԴ իշխանությունները հստակ դիրքորոշում ունեն. ՌԴ իշխանությունները, ՌԴ նախագահը ունի օբյեկտիվ դիրքորոշում այն մարդկանց նկատմամբ , ում հետ աշխատել է: Այն է, եթե ամեն ինչ հաստատվում է, հանցագործությունների հստակ ապացույցները կան, անկախ նրանից՝ ով է, մոտ են եղել, թե ոչ, պաշտպանել-չպաշտպանելու բան չկա: Կարող է լինել՝ որպես հարգանքի տուրք ինչ-որ շնորհավորանք լինել:

ՌԴ իշխանությունը ի սկզբանե շահագրգռված է Հայաստանում կայուն, նորմալ իրավիճակով: Եվ Ռուսաստանը, չնայած տարաբնույթ խոսակցություններին, Հայաստանի դաշնակիցն է ու ՀՀ-ի հետ հստակ աշխատելու է: Հատկապես՝ Փաշինյանի հետ, և նման քանակով հանդիպումներ ոչ մի երկրի, առավել ևս, գործադիրի ղեկավարի հետ Պուտինը երբեք չի ունեցել, որքան Փաշինյանի: Իհարկե, ՌԴ-ն ուզում է մինչև վերջ հասկանալ այս իրավիճակը, խորությունը, որովհետև ՌԴ-ն պաշտպանեց հայկական հեղափոխությունը: Եվ չմոռանանք, որ Նիկոլ Փաշինյանը հեղափոխությունից առաջ Մոսկվայում հանդիպումներ է անցկացրել ու այս ամենը կատարվել  է  ՌԴ նախագահի, այսպես ասած, «էգիդայի» տակ: Ու այս իսկ պատճառով, ոչ մի պրոբլեմ չկար, չկա: Ուղղակի ՌԴ –ում կա իշխանությունների մի շերտ, որը ՀՀ նախկին իշխանությունների հետ, ունեցել է ֆինանսական տարբեր կապեր, ֆինանսավորվել են, օգնել են այդ ֆինանսավորման շրջանակներում, բայց պարզվեց՝ սխալվել են: Այս մարդիկ, բնական է, ինչ-որ մի կերպ ուզում են իրենց ցույց տալ, որ «ձրի էդ հացը չեն կերել»: Բայց այս ամենն անցած, գնացած պատմություններ են: ՌԴ –ն հստակ աշխատելու է Հայաստանի իշխանությունների հետ, չի թողնելու ոչ մի վատ բան, ՀՀ-ն զերծ է պահելու ցնցումներից: ՌԴ-ն շատ երկար ժամանակ ձգտել է, որ ՀՀ-ում լինեն ազգային, իր դեմքն ու ինքնուրույնությունը պահպանող իշխանություններ, որոնք կստեղծեին ազգային անկախ պետականություն: Սխալներ էլ կային, շատ, ու հիմա երևում է, որ խմբագրումներ են արվում:

-Այնուամենայնիվ, ԱԱԾ ու ՀՔԾ պետի գաղտնալսումը ևս այդ շրջանակներո՞ւմ է:

-Ինձ թվում է՝ արդեն բոլորը գիտեն գաղտնալսումների հեղինակներին, դետալներ են մնացել, որոնք էլ շուտով կպարզվեն, որովհետև դա այնքան պարզ թվաբանություն է: Բնական է, դա ԱԱԾ տիրույթում է, այդքան մանրամասն չի հրապարակվի և ճիշտ էլ կարվի, բայց այսօրվա վիճակով դա արդեն բացահայտված է: Սա էլ արդեն փակված էջ է: Այս տեխնիկական իրավիճակները, այս հետագիծը շատ հեշտ ձևի հաշվարկվում է ու դրանից հետո բացահայտվում են կոնկրետ մարդիկ:  Եվ այդ գաղտնալսումը միշտ էլ եղել է, այդ արտահոսքը, սա, իհարկե, շատ ողբերգական վիճակ է, որովհետև այս ամենին զուգահեռ, պետք է հասկանանք, որ մեր հանդեպ թշնամական տրամադրված երկրներն էլ ունեն տեխնիկապես շատ հզոր գաղտնալսումների ցանց՝ ողջ Հայաստանում: Եվ, ինչպես ասում են, չկա չարիք՝ առանց բարիքի, գոնե այս դեպքից հետո թե՛ ԱԱԾ-ը, թե՛ ռազմական հետախուզությունը ուշադրություն կդարձնեն այս իրավիճակներին: