Մենք որևէ զոհ տալու իրավունք չունենք, ժամանակն է, որ կոնկրետ անձինք, կոնկրետ պատասխանատվության ենթարկվեն․ Նորայր Նորիկյան
Եթե ժամանակին բանակում գրանցված հանցագործությունների մեղավորները բացահայտվեին և պատասխանատվության ենթարկվեին՝ անկախ իրենց ով լինելուց, ապա այսօր նման պատկեր չէինք ունենա։ Վերջիվերջո այս ամենի դեմն առնել պե՞տք է, թե՞ ոչ։ Այսօր Tert.am-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց զինվորական իրավունքի գծով մասնագիտացած փաստաբան Նորայր Նորիկյանը՝ անդրադառնալով վերջին շրջանում զինծառայողի մահվան դեպքերի ավելացմանը, այսօր Արցախում երկու զինծառայողների զոհվելու դեպքին և իշխանության, Զինված ուժերի ոչ ճիշտ արձագանքներին։
«Այսօր տարածվեց, որ երկու զոհ ունենք։ Ցավոք, այն իրավիճակը, որում հայտնվել է Զինված ուժերը զորամասերը և այնտեղ տիրող բարքերը, խոսում է այն մասին, որ դա ուղղակի մարտահրավեր է պարտադիր ժամկետային ծառայողների շարքային կազմին։ Այնպիսի ոչ ֆորմալ արժեքային կոդեր են գործում, որոնք վերջնարդյունքում նման ողբերգական դեպքեր են բերում։ Մարդկային առումով սա ճգնաժամ և տագնապ է, որ Զինված ուժերում կա՛մ անհրաժեշտ քայլեր չեն ձեռնարկվում, կա՛մ ձեռնարկվում են ուշադրության, սրտացավության, կանոնադրական հարաբերությունների ոչ պատշաճ մակարդակով»,- ասաց նա։
Ըստ փաստաբանի՝ նման իրավիճակի առաջնային մեղավորը սպայական կազմն է, որը չի կարողանում զորամասերում տիրող մթնոլորտը կարգավորել։ Նրա խոսքով՝ Զինված ուժերից պետք է արմատախիլ անել արատավոր բարքերը, որը ներկայիս իշխանությունն ու Զինված ուժերը չեն գիտակցում։
«Պարտադիր պետք է դատախազը կարգավորի՞, ինչքան ժամանակ է ահազանգում ենք, որ վերացրեք ոչ կանոնադրական հարաբերությունները, որ Զինված ուժերում բարոյահոգեբանական մթնոլորտ ստեղծեք, որ Զինված ուժերըը կրթական առաքելություն իրականացնող հաստատություն համարեք»,- նշեց նա և հավելեց, որ ներկայիս Զինված ուժերում թերանում է նման հարցերը կարգավորելու հարցում և քանի նման մթնոլորտ է տիրում՝ Զինված ուժերում ողբերգական դեպքերը կշարունակվեն։
«Բարկացնողն այն է, որ այս ողբերգական դեպքերից հետևություններ չեն արվում, և չեն կարողանում հասկանալ, թե ինչն է ծնել այս հանցագործության տեսակը, որոնք են այս հանցագործության բուժող հանգամանքները»,- ասաց փաստաբանը։
Հարցին, թե որտեղ են մնում իշխանության խոստացած բարեփոխումները, Նորիկյանը հիշեցրեց, որ դեռ 2018թ. արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների նախօրեին Նիկոլ Փաշինյանը խոսք էր տվել, որ 2018-2023 թթ. Զինված ուժերում պետբյուջեից սահմանված գումարներից բացի, ևս 2,5 մլրդ դոլար պետք է ավելացվի և ուղղվի Զինված ուժերի բարեփոխումներին, սակայն իր գնահատմամբ՝ խոստացված աշխատանքները չեն արվել և զուգահեռ տարվող ոչ մի աշխատանք չի իրականացվել։
«Արդյո՞ք այն կյանքի գինը, որը մեր զինծառայողները տալիս են այսօր, արդարացված են։ Կարծում եմ՝ ոչ մի արդարացում չունի։ Զորամասերում ցածր, վատ մթնոլորտի պայմաններում մենք որևէ զոհ տալու իրավունք չունենք, ժամանակն է, որ կոնկրետ անձինք, կոնկրետ պատասխանատվության ենթարկվեն»,- ասաց Նորիկյանը։
Ըստ նրա՝ երկրի ղեկավարող ուժերը նման դեպքերից հետո մի քանի գեներալների ուսադիրներ պետք է հեռացնեն, հակառակ դեպքում՝ խնդիրը չի լուծվի և սթափություն չի լինի։ Փաստաբանի կարծիքով՝ բարեփոխումներից խոսելուց առաջ, պետք է Զինված ուժերում ամեն ինչ անել, որպեսզի կանոնադրային հարաբերություններ ստեղծվեն։
«Ամեն ինչի պատասխանատվությունը կրում է իշխանությունը, որը պարտավոր է ուղղակիորեն ձեռնարկել հնարավոր բոլոր քայլերը, որպեսզի Զինված ուժերում այս ողբերգական դեպքերը կասեցվեն։ Սկսենք Պաշտպանության նախարարությունից վերնախավը պետք է հստակ իր գործառույթների շրջանակում անհետաձգելի գործողություններ իրականացնի, հրամկազմի փոփոխություն անի, հոգեբանական աշխատանքներ իրականացնի։ Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակը լուրջ անելիք ունի»,- ասաց նա։
Փաստաբանի գնահատմամբ՝ բանակում հիմա այնպիսի միջավայր է ստեղծված, որտեղ օրենքը չի գործում և հարցերի լուծումը պայմանավորված է «հարց լուծողների» ինստիտուտով, և ակնհայտ երևում է սպայական կազմի ոչ լիարժեք իրավունքների իրացման կամ իրացնելու ցանկություն չունենալու օրինակներ։
«Մի իրավիճակ է ստեղծվել, երբ բանակում հարցերը լուծվում են սպառնալիքի, վիրավորանքի, ծեծի, բռնության, պատվի, արժանապատվության ստորացման միջոցով։ Վերջերս տասը գործ էի ուսումնասիրում, և տասից հինգը ինքնասպանության, իսկ մյուս հինգը՝ սպանության գործեր էին, որտեղ կարմիր թելով անցնում էր պատվի և արժանապատվության ստորացման, հայհոյանքի, աման լվանալու, անկողին հավաքելու գիծը։ Չեմ հասկանում՝ քանի զոհ է պետք, որ բանակում հայհոյանքն իսպառ վերացվի»,- ամփոփեց Նորիկյանը։
Լիանա Թորոսյան