Ի՞նչ է Ռուսաստանի համար Հայաստանը
0
Քաղաքագետ Մանվել Սարգսյանը սոցցանցի իր էջում գրել է. #turqakentron Քչերը կարող են վիճարկել, որ Ռուսաստանի համար հայ ժողովուրդը և նրա խնդիրները միշտ եղել են ընդամենը օսմանցիների և Թուրքիայի հետ հարաբերությունները կարգավորելու միջոց։ Հայաստանն ու հայերը երբեք չեն եղել ռուսական քաղաքականության թիրախը. Հայերը կարող են վիճել միայն ռուսական քաղաքականության մեթոդների շուրջ։ Այս մեթոդները ոմանց ստիպում են …
The post Ի՞նչ է Ռուսաստանի համար Հայաստանը appeared first on ԳԱԼԱ.
Քաղաքագետ Մանվել Սարգսյանը սոցցանցի իր էջում գրել է.
#turqakentron Քչերը կարող են վիճարկել, որ Ռուսաստանի համար հայ ժողովուրդը և նրա խնդիրները միշտ եղել են ընդամենը օսմանցիների և Թուրքիայի հետ հարաբերությունները կարգավորելու միջոց։ Հայաստանն ու հայերը երբեք չեն եղել ռուսական քաղաքականության թիրախը. Հայերը կարող են վիճել միայն ռուսական քաղաքականության մեթոդների շուրջ։ Այս մեթոդները ոմանց ստիպում են Ռուսաստանին տեսնել որպես փրկիչ, ոմանց՝ թշնամի։
Եթե մեր ժողովուրդը կամ գոնե նրա քաղաքական դասը տարրական պատկերացում ունենար միջազգային քաղաքականության տրամաբանության մասին, ապա նման հակասական ընկալում ընդհանրապես չէր առաջանա։ Բոլորը կիմանային, որ աշխարհում ընկերներ ու փրկիչներ չկան։ Կա ժողովրդի ինքնորոշում և ուժերի հավասարակշռություն, և նրանք, ովքեր դա հասկանում են, կարողանում են պաշտպանել իրենց շահերը։ Նրանք գիտեն, թե ինչպես, քանի որ նրանք գիտակցում են, թե ինչ է ուժը և որտեղից է այն գալիս: Իսկ նրանք, ովքեր չգիտեն, միշտ հովանավորություն են փնտրում։
Հովանավորների մոտ միշտ նեղ է. կա՛մ խնայում են հաճախորդին, կա՛մ տալիս են որևէ մեկին ուտելու:
Բայց, այնուամենայնիվ, «հովանավորը», որը պարբերաբար զոհաբերում է իր հաճախորդին, միշտ կարողանում է համոզել նրան, որ ինքն է իր փրկիչը։ Իսկ թե ինչու մեզ՝ հայերիս համար այդքան դժվար է հասկանալ այս պարզ կենսական քաղաքական ճշմարտությունները, կխոսենք առանձին։ Իսկ հիմա փորձենք հասկանալ, թե որտեղից է ծագել Ռուսաստանի նկատմամբ հայերի այս կայուն հակասական վերաբերմունքը։
Դրա համար պարզապես պետք է հետահայաց հայացք նետել վերածնված հայկական պետականության տարածքի ու բնակչության կազմավորման գործընթացին՝ ի դեմս Հայաստանի Հանրապետության։ Ինչո՞վ է սա առանձնահատուկ: Իմ անցյալ գրառումից պետք է պարզ լինի, որ Հայաստանի Հանրապետությունը ծնվել է հենց Շահ Աբբաս I-ի կողմից ավերված տարածքում ՝ իր «վայրի» գոյությունից երկու դար անց։
Իսկ դրա պատճառը չնչին է. Կովկասում աշխարհաքաղաքական նոր խաղացողին՝ Ռուսաստանին, նոր ծրագրեր էին պետք, և այդ ծրագրերը կապված էին հայերի հետ։ Նրանք որոշել են նրանց վերադարձնել լքված «ավետյաց երկիր»։ Շեշտում ենք, որ հայերը վերադարձան դարերով զրկված բնիկ բնակչությունից գրեթե ավերված տարածք, որտեղ բնակեցված էին այստեղ քշված սակավաթիվ քոչվոր քրդական և թյուրքական ցեղերը։ Բայց սկզբում վերադարձան նաև փոքրաթիվ հայեր՝ հիմնականում Պարսկաստանից, վերաբնակիչների ժառանգներ։
Հայերի համար այս ճակատագրական վերաբնակեցման պատմությունը նույնպես տրիվիալ է։ Պարսկաստանում ներքաղաքական ճգնաժամի պատճառով, Ռուսաստան 1722-ին արշավ է ձեռնարկել Կովկասում, որի արդյունքում ստացավ Կասպից ծովի արևմտյան ափը։ Օսմանյան կայսրությունը նույնպես առաջ է գնացել այնտեղ։ Երկու կայսրություններն էլ 1724 թվականին պետք է պայմանագիր կնքեին՝ ճանաչելով Ռուսաստանի տարածքային ձեռքբերումները տարածաշրջանում։
Այս համաձայնագրի դերն այն էր, որ այսուհետ տարածաշրջանը դադարել է լինել բացառապես միջազգային պայմանագրերի օբյեկտ Սեֆյան Պարսկաստանն և Օսմանյան կայսրությունը։ 1724 թվականից Ռուսաստանը դարձել է նման պայմանագրերի անփոխարինելի մասնակից։
Ճիշտ է, Ռուսաստանը երկար ժամանակ Կովկասում առաջխաղացման ցանկություն չուներ։ Սակայն Պավել I կայսրը 1801 թվականին կտրուկ փոխեց ռուսական քաղաքականությունը Կովկասում և համաձայնեց Վրաստանն ընդունել Ռուսական կայսրության կազմում։ Պարսկական կայսրության այս կարեւորագույն նահանգի նկատմամբ ոտնձգությունը հանգեցրեց պատերազմի: Պարսկաստանի հետ պատերազմը սկսվել է 1804 թվականին և շարունակվել մինչև 1813 թվականը։ 1813 թվականին կնքված Գյուլիստանի պայմանագրի արդյունքում Ռուսաստանին անցավ ողջ հյուսիսարևելյան Կովկասը։
1826-ին Պարսկաստանի հետ սկսվեց ևս մեկ պատերազմ, իսկ երկու տարի անց՝ Թուրքիայի հետ։ Երկու հակամարտություններն էլ ավարտվեցին Ռուսաստանի հաղթանակով։ 1828 թվականին Պարսկաստանը դուրս եկավ պատերազմից, որը Թուրքմանչայի պայմանագրով ռուսներին տվեց Երևանի և Նախիջևանի խանությունները։ 1829 թվականին օսմանցիների հետ պատերազմն ավարտվեց՝ Կովկասի Սև ծովի ափը մտավ Ռուսաստանի կազմում, և Թուրքիան ամբողջովին հրաժարվեց Վրաստանի նկատմամբ իր հավակնություններից։
Այստեղ սկսվեցին հայության համար ճակատագրական փոփոխությունները։ Ռուսաստանում բարձրաստիճան հայերը սկսեցին հանդես գալ ինքնավար հայկական մարզ ստեղծելու գաղափարով՝ իրենց դրոշով և հայ կառավարիչներով։ Ռուսական բանակի հայ սպաները՝ Լազարևը և այլոք, մշակեցին ռուսական պրոտեկտորատի ներքո ինքնավար հայկական իշխանություն ստեղծելու ծրագիր ։ Սակայն կայսր Նիկոլայ I-ը մերժեց այդ միտքը՝ հաստատելով Էրիվան մայրաքաղաքով հայկական շրջանի ստեղծման ծրագիրը, ըստ որի՝ շրջանի ղեկավարությունը պետք է իրականացնեին ռուս կառավարիչների կողմից։
Հայկական մարզը կազմավորվել է 1828 թվականի մարտի 21-ին։ Ո՞րն է այս թագավորական արարքի ճակատագրական իմաստը՝ խոսենք առանձին։
The post Ի՞նչ է Ռուսաստանի համար Հայաստանը appeared first on ԳԱԼԱ.