დედამიწის ვულკანური საიდუმლო – რა ელოდება პლანეტას
აშშ-ს შინაგან საქმეთა დეპარტამენტის ცნობების მიხედვით მსოფლიოში, დაახლოებით, 1350 „პოტენციურად აქტიური ვულკანია“ და ცნობილია, რომ ისტორიას მათი რაოდენობის მესამედზე მეტის ამოფრქვევა ახსოვს.
სად მდებარეობს ვულკანების უმეტესობა? აქტიური ვულკანის ნახვა რომ გდომებოდათ, სად გექნებოდათ მისი პოვნის ყველაზე დიდი შანსი? „პლანეტის ვულკანების უმეტესობა მდებარეობს წყალქვეშ, 65000 კილომეტრის სიგრძის შუა ოკეანის ქედის სისტემის გასწვრივ“, განუცხადა Live Science-ს ელ. წრილში ედ ლეველინმა, ვულკანოლოგიის პროფესორმა გაერთიანებული სამეფოს დურჰამის უნივერსიტეტში.
დედამიწის მაგმის დაახლოებით 80% მოდის ამ ქედების გასწვრივ ვულკანებზე, რომლებიც, როგორც წესი, ოკეანის ზედაპირიდან 3-დან 4 კმ-მდეა დაშორებული“, – დასძინა მან.
ამ ვულკანების დავიწყება ადვილია, რადგან ეს სისტემა იმალება ოკეანის ზედაპირის ქვეშ და, შედეგად, მათი ამოფრქვევები იშვიათად მოქმედებს ჩვენზე. რაც შეეხება ვულკანებს, რომლებიც ოკეანის ზედაპირზე მაღლა არიან, „ხმელეთზე მყოფი ვულკანებიდან ბევრი მათგანი წყნარი ოკეანის ირგვლივ მდებარეობს“, – თქვა ლეველინმა. „ეს იმიტომ, რომ წყნარი ოკეანე შემოსაზღვრულია სუბდუქციის ზონებით. ეს არის ადგილები ტექტონიკური ფირფიტების კიდეებზე, სადაც ერთი ფირფიტა მეორის ქვეშ სრიალებს“, – ამ ტექტონიკური აქტივობის შედეგად, წყნარ ოკეანეში გაჩნდა ცეცხლის რგოლი, 40000 კმ სიგრძის, სეისმურად აქტიური სარტყელი, რომელიც მსოფლიო მიწისძვრების დაახლოებით 90%-ის ეპიცენტრია.
თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ტექტონიკური მოძრაობების გამო, წყნარი ოკეანე ყოველთვის არ იყო ვულკანური ამოფრქვევების ცხელი წერტილი. მართლაც, 252 მილიონი წლის წინ, როცა პერმის პერიოდი ტრიასად გადაიქცა, დედამიწა ნაკლებად სტუმართმოყვარე იყო, პლანეტაზე გავრცელებული ვულკანური აქტივობის მასშტაბების გამო. 2017 წელს ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნებული სტატიის თანახმად, ამ დროს მოხდა ის, რაც მასობრივი გადაშენების მიზეზად ითვლება.
ადამიანებისა და დედამიწის სხვა ამჟამინდელი მაცხოვრებლების საკეთილდღეოდ, დღეს ვულკანური ამოფრქვევები არ არის ისეთი ხშირი, როგორც ეს იყო პლანეტის წარსულში. „თუ ჩვენ ჩავთვლით წყალქვეშა ვულკანებს შუა ოკეანის ქედების გასწვრივ, დედამიწაზე ვულკანური აქტივობის ძირითადი ნაწილი განლაგებულია წყნარი ოკეანის ზონის გარეთ“, – თქვა ლეველინმა. “დედამიწის მთელი ისტორიის მანძილზე ვულკანური აქტივობის სიხშირე ნელ-ნელა იკლებს. ადრეული დედამიწა გაცილებით ცხელი იყო, ვიდრე დღეს არის. იმდენად ცხელი, რომ ვფიქრობთ, ამ პერიოდში, პლანეტის მთელი ზედაპირი დაფარული იყო მაგმურ ოკეანეში”.
მეცნიერები თვლიან, რომ მალე ვულკანური სტრუქტურა დავიწყებას მიეცემა, რადგან დედამიწა დროთა განმავლობაში ცივდება. ეს პროცესი უკვე მოხდა მთვარეზე. დიდი, შავი ლაქები სწორედ ამის დასტურია, გიგანტური მაგმური “ზღვის” ნაშთები.
თუმცა, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ვულკანები მალე გაქრება. ფაქტობრივად, ზოგიერთი ექსპერტი ვარაუდობს, რომ შეიძლება 91 მილიარდი წელი დასჭირდეს დედამიწის ბირთვს, რათა საბოლოოდ დაკარგოს მთელი თავისი ტემპერატურა. რაც იმას ნიშნავს, რომ ვულკანურმა სტრუქტურამ, შესაძლოა, ადამიანურ რასაზე უფრო დიდხანს იარსებოს.
„თუ გსურთ იხილოთ რეალური ამოფრქვევა, საუკეთესო გადაწყვეტილება იქნება წასვლა სტრომბოლიში, პატარა კუნძულზე იტალიის ძირში“, – თქვა ლეველინმა. ეს ვულკანი შესვენებების გარეშე იფრქვევა ბოლო 1500 წლის განმავლობაში და მასზე მოგზაურობის დროსაც კი შესაძლებელია პატარა ამოფრქვევების დანახვა.
წყარო: livescience