Aileler mesajı Karagöz ile versin
Ramazan ayının vazgeçilmezi olan, akla gelen ilk eğlencelerden biri şüphesiz Karagöz ve Hacivat’tır. Karagöz ve Hacivat, 7’den 70’e herkes tarafından oldukça sevilen iki karakter. Kaba görüntüsü altında ince bir zeka barındıran Karagöz ve karşısında bilgili, okumuş, kibar tavırlarıyla ona arkadaşlık eden Hacivat, Osmanlı’da Ramazan eğlencelerinin en önemli kahramanlarıydı.Osmanlı döneminde Ramazan ayı geldiğinde saraylarda, konaklarda ve sokaklarda perde kurulur ve Karagöz oynatılırmış. Konaklarda verilen iftar davetlerinde iftardan sonra başlayan oyun sahur vaktine kadar evin bir köşesinde devam edermiş. Geleneksel Türk gölge oyunumuz Karagöz ve Hacivat teknolojinin bu kadar gelişmediği zamanlarda en güzel eğlenceydi. Şimdilerde ise bu 600 yıllık sanatı Suat Veral, Merve İlkel ve Şevval Veral yaşatıyor. Karagöz ustası hayali Suat Veral, 43 yıldır geleneksel Türk gölge oyununu icra ediyor. Veral, “Ailemizden aldığımız terbiyeyle bu sanatı icra ediyoruz” diyor. Veral, kendi yetiştirdiği Türkiye’nin ilk kadın Karagöz sanatçısı yeğeni Merve İlkel ve kızı Şevval Meral ile Karagöz oynatarak Ramazan akşamlarını renklendiriyor. Biz de Suat Veral, Merve İlkel ve Şevval Meral ile Karagöz’ü konuştuk.
Ramazan’da olmazsa olmaz
“Karagöz bir yaşam kaynağı” diyen hayali Suat Veral, toplumsal olarak da baktığımız zaman geleneksel gölge oyunumuzun toplumumuzdaki ana temasının mutluluk olduğunu söylüyor. Geleneksel Türk gölge oyunumuz Karagöz ve Hacivat’ın şimdilerde mahalle kültürünün yaşatıldığı bir noktaya gittiğini vurgulayan Veral, “Ramazan’da Karagöz olmazsa olmaz” ifadelerini kullanıyor. Veral, “Geçmiş dönemlerde köy ve seyirlik oyunlarının, el kuklasının insanlara huzur ve mutluluk verdiğini düşündüğünüzde, Karagöz Ramazan’da bir ulviyetle gelmiş. Oradaki mesaj ve içerikler toplumsal bakış açısıyla çok önem kazandırmış. Her oyunun bir neşesi, bir kurgusu var. Geçmişte sabahlara kadar Karagöz ve Hacivat oynatılmış” diyor ve ekliyor: “Bizler de bu dönem içerisinde, yaşadığımız bu ortam da çok çeşitli yerlerde Karagöz ve Hacivat’ı oynatıyoruz ve insanların heyecanla beklediği bir Karagöz ve Hacivat var oluyor. ‘Yemeğimi yedim, orucumu açtım hadi bakalım eğlenmeyle beraber biraz daha hazmedelim’ dediği noktaya geliyor. Karagöz oyunuyla Ramazanın içerisindeki ulviyetle insanların neşe kaynağı olduğunu söyleyebiliriz. Karagöz Ramazan’ın bir eğlencesi. Bu hayatın içerisinde aslında bizim bir yaşam kaynağımız, yaşam sevincimiz. Birlik beraberlik noktasında önemli bir mesaj aracı. Çünkü dünyada olup biten ne varsa kendi ülkemizde de Karagöz ve Hacivat sayesinde paylaşabiliyor, gülüp eğlenebiliyoruz. O mesaj geçmişten beri verilmiş bugün de aynı şekilde biz hayaliler tarafından uyarlanıyor.”
Veral, Ramazan’da Karagöz’ü heyecanla bekleyen çocukların olduğunu, toplum tarafından da geçmişteki gibi ‘Hangi oyun var, oyunlar içerisinde Karagöz ve Hacivat ne anlatacak?’ şeklinde heyecanla soruların merak edildiğini dile getiriyor ve çocuk büyük herkesin Karagözle konuşma fırsatı bulduğunu ifade ediyor. Karagöz ve Hacivat’ın halkın kendisini temsil eden bir simge olduğunu söyleyen Veral, Karagöz’ün her yüzyılda bir kendini değiştiren bir yapısı olduğunu söylüyor. Veral, hikâyelerin temasının yaşanmış gerçekler olduğunu, bir hayal ve kurgu olmadığını dile getiriyor ve “Gerçeğin aynasıdır bu perde” diyor ve ekliyor: “Biz de burada diyoruz ki, bir mahalle kültürünün olması gerektiği her hikâye, her toplumsal bakış açısında bir söz, bir karşılık vardır.”
Gölge oyunumuzu gençlere aktarmak istiyorum
Suat Veral’in kızı 22 yaşındaki Şevval Veral ise, ilk kadın Karagöz sanatçısı Merve İlkel tarafından yetiştiriliyor. Küçük yaşlarda babasından ve ilk kadın Karagöz sanatçısı Merve İlkel’in çalışmalarından etkilendiğini söyleyen Veral, 7 yıldır ustaları tarafından yetiştiriliyor. “Genç jenerasyona örnek olmak istiyorum” diyen Veral, “Her meslekte olduğu gibi gençlerde artık bu mesleğe el atmalı” ifadelerini kullanıyor. Yaşlı izleyicilerin bu sanatla ilgilenen bir genç gördüğü zaman çok mutlu olduklarını anlatan Veral, çevresinden “Nasıl yapıyorsun, heyecanlanmıyor musun, o erkek seslerini nasıl çıkarıyorsun?” diye tepkiler aldığını söylüyor. Gölge oyununu gençlere aktarmak istediğini ifade eden Veral, arkadaşlarıyla konuştuğu günlük olaylardan etkilenerek bunu oyunlara yansıttığını anlatıyor ve ekliyor: “Bu manevi kültür devam etmeli ki, kültürümüzü unutmayalım. Karagöz sürekli olduğu gibi kalmamalı, güncellenmeli ki yeni jenerasyona da etkilerini sunabilsin.”
Her zaman hatırlanmalı
Suat Veral’in yetiştirdiği Türkiye’nin ilk kadın Karagöz sanatçısı Merve İlkel, 15 yıldır bu işe gönül vermiş. Bu sanatın içinde hep erkek sanatçıların olduğunu, bir kadının gözünden onu yansıtacak bir sanatçı olmadığını ifade eden İlkel, “Günümüzde her mesleğin ucundan tutan bir kadın var. Bugün geleneksel oyunumuzda da bir kadının olması gerekiyordu. Nesilden nesile aktarılacaksa bu nesil artık her şeye açık. Bir kadın gözünden de, abla gözünden de ilerlemesi gerekiyor. Türkiye’nin ilk kadın Karagöz sanatçısının hedefi bu. Bir kadın eliyle gelecek nesillere aktarabilmek” diyor. Aile kültürü açısından Karagöz’ün çok büyük bir önem taşıdığını dile getiren İlkel, “Ev ortamında oynansın diye küçük perdelerimizde var. Çocuklar ailelerine bir mesaj versin ya da ebeveynler Karagöz aracılığıyla bir mesaj versin istiyoruz” ifadelerini kullanıyor. Karagöz’ün çok güzel bir iletişim aracı olduğunu söyleyen İlkel, her ailenin içinde bir Karagöz ve Hacivat var” diyor. Karagöz’ün toplumun bir aynası olduğunu ifade eden İlkel, güncel oyunların, yeni karakterlerin olduğunu söylüyor. İlkel ayrıca, Karagöz’ün sadece bir Ramazan eğlencesi gibi görünüyor olmasının dışında 12 aya yayılan ve geçmişte de baktığımız zaman köklerimizden gelen bir sanat olduğu için, her dönem hatırlanması ve ortada olması gereken bir sanat olması gerektiğini vurguluyor.