Rusiye qırımlı siyasiy mabüslerni kütleviy şekilde Qırım tışına alıp çıqara
Rusiye akimiyetiniñ qararı ile qırımlı siyasiy mabüsler yarımadanıñ tışına kettikçe daa sıq alıp çıqarıla. Böylece, 2023 senesi sentâbrniñ 4-nde qırımtatar faali Asan Yanikov Novoçerkask SİZO-sından Rusiyeniñ Vladimirsk vilâyetindeki cezahanege etap etilgeni belli oldı. Daa evel Rusiye mahkemesi onı terroristik faaliyette qabaatlap 15 yıl apis cezasına mahküm etken edi. Asan Yanikov "cezasını çekmek" içün Rusiyege etap etilgen bir çoq qırımlı siyasiy mabüslerden biridir.
Qırımlı cemaat jurnalisti İrına Danılovıç "cezasını çekmek içün" Rusiyeniñ Stavropol bölgesiniñ Zelenokumsk şeeriniñ 7-nci sanlı qadın tüzetüv cezahanesine etap etilgeni avgustnıñ 14-nde belli oldı. Bunı babası Bronıslav Danılovıç bildirdi.
Bronıslav Danılovıç Qırım.Aqiqatqa izaat berir eken, İrına Aqmescitte tutulğan zaman o SİZO müdirinden ''eger qızı epsi bir cezahanege etap etilecek olsa, iç olmağanda Qırımğa yaqın olğan bir yerge yollanmasını istegenini'' aytıp berdi.
"Bizim muracaatımıznı em qanaatlendirliyer, em de qanaatlendirmediler. Ne ise Magadanğa onı yollamadılar. O bizden 900-1000 kilometr uzaqlıqta, amma anda barıp-kelmesi bizim içün pek oñatsızdır. Men 76 yaşındam, apayım 75 yaşında, anda baracaq başqa kimsemiz yoq. Qısqası, cezahanege barıp onı körmek bizim içün aman-aman imkânsızdır", - dep bildirdi o.
Qırımlılarnı Qırımdan uzaq alıp keteler
2023 senesiniñ ilk 6 ayı içinde eñ az 14 qırımlı siyasiy mabüs Rusiye apishanelerine etap etilgen. Bunı "QırımSOS" uquq qoruyıcı teşkilâtı bildire.
Terrorcılıq, casuslıq, silâ saqlaması – qırımlılarnıñ siyasiy davalarda qabaatlanğan eñ meşur maddeler. Bu kibi cinayet içün sert apis cezası köz ögünde tutula, Qırımda ise bu kibi cezalarnı çekmek içün yerler yoq, dep ayttı Qırım.Aqiqatqa Qırımtatar Resurs merkeziniñ yolbaşçısı Eskender Bariyev.
"Anda (Qırımda – QA) SİZO-lar çoq ve tek Keriçte bir cezahane bar. Şunıñ içün ükümleri çıqarılğan siyasiy mabüsler Rusiye Federatsiyasınıñ territoriyasındaki cezahanelerge etap etile", - dep ayta Bariyev.
Amma siyasiy mabüslerni Qırımda Rusiyege avuştırma qararınıñ sebebi sadece teşkiliy ve logistik ceeti degil, dep Qırım uquq qoruyıcı gruppasınıñ reberi Olga Skrıpnik.
"Aqrabalarınıñ ziyaret etmek fırsatını qıyınlaştırmaq, advokatnıñ işini zorlaştırmaq içün olarnı Qırımdan mümkün qadar uzaq etap etmege tırışalar, çünki biñ kilometr yol ketmek em qıyın, em paalı. Böylece olar apiste olğan adamnıñ ailesi, evi, Qırım ile bağını üzeler. Bu, bir insannı tamamınen ruhtan tüşürmek, onı tecrit etmek içün müim bip vastadır", - dep say uquq qoruyıcı.
ZMINA İnsan aqları merkezi avgustnıñ 30-nda Rusiyede apis cezasına mahküm etilgen Amet Suleymanov Qırımdan Vladimir şeerindeki "T-2 Vladimirskiy tsentral"ğa etap etilgenini bildirdi.
Bundan ğayrı sentâbrniñ başında işğalciler tarafından apis cezasına mahküm etilgen daa bir qırımtatar Rustem Seythalilov Novoçerkask SİZO-sından Ulânovsk vilâyetindeki cezahanelerden birine etap etilgeni belli oldı.
Qırımlı siyasiy mabüslerniñ tutuv şaraiti
Siyasiy mabüsniñ Rusiyege etap etilmesi pek qıyın şaraitte keçe, dey Bariyev.
"Qarandaşta" alıp keteler, yani insan pek tar bir yerde otura ya da tura, daa beteri tursa - çünki böyle alda o 12 saat kete. İnsan kenefke bile barıp olamay", - dep ayta Bariyev.
Uquq qoruyıcılarnıñ sözlerine köre, etap vaqtında siyasiy mabüslerniñ tibbiy yardım almaq imkânı yoq eken.
Amet Suleymanov yürek hastalığı olğanına baqmadan etap etildi. İrına Danılovıçnıñ da sağlıq alı telüke altındadır.
Rusiye apishanelerindeki baquv şaraiti neticesinde eñ az eki qırımlı siyasiy mabüs öldi. Uquq qoruyıcılar sebep kerekli tibbiy yardımnıñ kösterilmemesi oldı, dep sayalar.
Merametsiz ükümler
Faal İrına Danılovıç sağlıq saqlav sistemasını tenqit etkeni ve qabarcılıqnıñ üstüni açqanı içün 7 yıl apis cezasına mahküm etildi.
Cemaat jurnalisti Amet Suleymanov "Hizb ut-Tahrir davası" boyunca 7 yıl apis cezasına mahküm etildi. Qırım işğal etilgeninden birden soñra bu kibi davalar boyunca Rusiye mahkemeleri pek merametsiz ükümler çıqarıp başladı. Üküm müddetleri 12 ile 17 yıl arasında.
"Hizb ut-Tahrir dava"ları boyunca tevqif etilgen ve apis cezalarına mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesini diniy motivli dep saya. Rusiyeniñ Yuqarı mahkemesi "Hizb ut-Tahrir" teşkilâtını 2003 senesi yasaq etti ve "terroristik" dep adlandırılğan birleşmelerniñ cedveline qoştı.
Eskender Bariyev, Rusiye Federatsiyası qanunlarını qırımtatarlardan intiqam almaq içün qullanğanını saya.
"Aceba, Kreml ne içün qırımtatarlarnı taqip etmege başladı? Çünki qırımtatarlar tamır halq olaraq 2014 senesi öz noqta-i naharızı açıq şekilde bildirdi. Qırımtatarlar referendumda iştirak etmediler, onı tamamınen körmemezlikke urdılar. Qırımtatar Milliy Meclisi Ukrayina Yuqarı Radasına öz arizası ve muracaatı ile qırımtatarlar Ukrayina topraq bütünligi, suvereniteti ve mustaqilligini desteklegenlerini ve özüni Ukrayina vatandaşları dep sağınını kösterdi", - dey ayta Bariyev.
Yaqınlarıñız siyasiy mabüs olsa, ne yapa bilesiñiz?
Rusiyeniñ mecburen qırımlılarnı öz territoriyasına etap etkeni halqara uquq qaideleriniñ bozuluvıdır. Çünki söz işğal etilgen topraq aqqındadır. İşğalcige ise başqa memleketniñ vatandaşlarını öz territoriyasına alıp çıqması yasaqtır, dep hatırlata Skrıpnik.
Bu kibi şeylernen qarşılaşqanlarnıñ yaqınlarına Skrıpnik mahkeme qararlarını temyiz etmege, halqara mahkemelerge, advokatlarğa ve uquq qoruyıcı teşkilâtlarğa muracaat etmege tevsiye ete. Onıñ fikrince, daa bir müim şey davanı aşkâr etmektir.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.