TÜRK DÜNYASINA SELAM
Selam Azerbaycan, selam Türkistan, selam Türk dünyası.
İsmail Gaspıralı’nın çabalarıyla 1883’te Türkçe olarak yayın yapmaya başlayan Tercüman gazetesi “Dilde birlik, fikirde birlik, işde birlik” şiarıyla yola çıkmış ve Türk dünyasının tamamında okunmaya başlamıştır. Ancak dönemin Çarlık yönetimi esaret altındaki Türklerin bu çığlığını susturmuş Tercüman gazetesini ve Gaspıralı’nın açtığı cedit okullarını kapatmıştır.
Aynı şekilde Kazan Türklerinden Yusuf Akçuraoğlu 1904 yılında İstanbul’da yayınladığı “Üç Tarz-ı Siyaset” kitabında Türk dünyasını birbirine bağlayacak, ayağa kaldıracak ve kurtaracak yegâne düşüncenin Türkçülük olduğunu savunmuştur.
Ziya Gökalp 1923 yılında yayınladığı “Türkçülüğün Esasları” kitabında Türk kültürünü ve Türklerin özelliklerini anlatmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu büyük komutan Atatürk’ün Türk dünyası ile ilgili önemli öngörüleri vardır.
Mustafa Kemal Atatürk 1928 yılında yaptığı bir konuşmasında “Türkiye dışında kalmış olan Türklerin ilk önce kültür meseleleriyle ilgilenilmelidir. Nitekim biz Türklük davasını böyle müspet bir ölçüde ele almış bulunuyoruz. Büyük Türk tarihine, Türk dilinin kaynaklarına, zengin lehçelerine, eski Türk eserlerine önem veriyoruz. Baykal ötesindeki Yakut Türklerinin dil ve kültürlerini bile ihmal etmiyoruz”. Diyerek o yıllarda bağımsız olamayan Türk dünyası ile kültür köprülerinin güçlü olması gerektiğini ifade etmiştir.
Atatürk 1933 yılında yaptığı bir konuşmada adeta bu günleri anlatmıştır. Türk dünyasının o günlerde içinde bulunduğu durumu geçici olduğunu belirterek bugünlere ışık tutacak öngörüsünü ortaya koymuştur.
“Düşün bir kere Osmanlı İmparatorluğu ne oldu? Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ne oldu? Dünyayı ürküten Almanya’dan bugün ne kaldı? Demek ki hiçbir şey sürgit değildir. Bugün Sovyet Rusya, dostumuzdur, komşumuzdur, müttefikimizdir. Fakat yarın ne olacağını kimse kestiremez Tıpkı Osmanlı İmparatorluğu gibi, tıpkı Avusturya-Macaristan İmparatorluğu gibi parçalanabilir. Bugün elinde tuttuğu milletler, avuçlarından kaçabilirler. Dünya yeni bir dengeye ulaşır. O zaman Türkiye ne yapacağını bilmelidir. Bizim, bu dostumuzun idaresinde dili bir, inancı bir, öz kardeşlerimiz vardır. Onlara sahip çıkmaya hazır olmalıyız”.
Atatürk’ün Türk dünyasının dil, tarih, edebiyat, sanat ve kültür birliğini sağlamak amacıyla neler yapılması gerektiğine dair sözleri şöyledir:
Atatürk “Milletler buna nasıl hazırlanır?” sorusuna ise yine konuşması içerisinde şu satırlarla cevap verir:
“Manevî köprülerini sağlam tutarak!
Dil bir köprüdür; İnanç bir köprüdür.
Tarih, bir köprüdür.
Bugün biz bu kitlelerden dil bakımından, gelenek, görenek, tarih bakımından uzak düşmüşüz.
Bizim bulunduğumuz yer mi doğru, onlarınki mi? Bunun hesabını yapmakta fayda yoktur. Onların bize yaklaşmasını bekleyemeyiz. Bizim onlara yaklaşmamız gerekir.
Tarih bağı kurmamız lazım; folklor bağı kurmamız lazım…
Bunları kim yapacak? Elbette biz. Nasıl yapacağız?
İşte görüyorsunuz dil encümenleri, tarih encümenleri kuruluyor. Dilimizi onların diline yaklaştırmaya böylece birbirimizi daha kolay anlar hale gelmeye çalışıyoruz. Ortak bir mazi yaratmak peşindeyiz. Bunlar açıktan yapılmaz, adı konularak yapılmaz, bunlar devletlerin ve milletlerin düşünceleridir”.
Atatürk’ün 1933 yılında Türk dünyasının geleceği-bugünler için söylemiş olduğu sözleri ile İsmail Gaspıralı, Yusuf Akçuraoğlu, Ziya Gökalp, Cevat Abbas, Bahtiyar Vahapzade ve nice Türk önderi ve Devlet Başkanının aynı duygu ve düşüncelerde olduğu görülmektedir.
Türk dünyasını ekonomik, askeri, kültürel, teknolojik, beşerî… kalkınmasını sağlamayı amaçlayan Türk devlet ve topluluklarını ortak dil, tarih, kültür… ve aynı hedefler etrafında toplamayı amaçlayan Türk Devletleri Teşkilatı’nın kurulmasında İsmail Gaspıralı’nın “Dilde, fikirde ve işde birlik” düşüncesi ve Türk Devletlerinin mümtaz liderlerinin kıymetli entelektüellerinin büyük kakışı ve rolü vardır.
Not: Yazı ilk olarak Azerbaycan’da yayın yapan Türkistan gazetesinde 5 Aralık 2023 tarihinde yayınlanmıştır. Tarih Stratejik Araştırmalar Merkezi (TARSAM),Yazar.
www.tarihistan.org, e-mail:info@tarihistan.org