Ошкора юлғичлик ёки талончиликка қўл урган шахс жазодан қочиб қутулолмайди
Халқда “текин томоқ тиш синдиради”, деган гап бор. Андижонлик Д.Г.нинг икки бор талончиликка қўл ургани учун гарчи тишлари синмаган бўлса-да, аммо бу қилмиши унга 5 йил озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланиши учун етиб ортди.
Гап шундаки, у баҳор кунларининг бирида Андижон шаҳридаги “Холис” савдо марказидаги дўконда ўзининг қўшниси М.У.нинг савдо қилиб турган жойига келиб, ундан 1 миллион 100 минг сўм пулларини йириклаштириб олишини илтимос қилади. М.У.нинг пулларини олиб санагач, қайтариб бермай чўнтакка уради. Қисқаси, жабрланувчининг кўз олдида эркига хилоф равишда қўлга киритган пулларини очиқ-ошкора талон-торож қилиб, воқеа жойидан яширинади.
Орадан ўн кун ўтгач, иккинчи бор шундай ишга қўл уради. Яъни тунда шаҳарнинг марказий кўчасида фуқаро Э.А.га дуч келиб, унинг қиймати 1 миллион 500 минг сўмлик уяли телефонини фойдаланиш учун олиб, қайтариб бермай, ошкора талон-торож қилиб, воқеа жойидан жуфтакни ростлайди.
Бироқ қочиб қаёққа ҳам борарди?! Аввал ҳам олти бор судланган Д.Г.нинг жиноий хатти-ҳаракатларига жиноят ишлари бўйича Бўстон тумани суди томонидан атрофлича баҳо берилиб, юқорида айтилганидек, унга 5 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Шунингдек, унга муқаддам суд томонидан тайинланган жазонинг ўталмай қолган қисми ҳам ҳозирги ҳукмга қисман қўшилди. Шу боис у узил-кесил ўташ учун 5 йил 2 ойга озодликдан маҳрум этилди.
Албатта, ҳар бир шахснинг мулки мутлоқ дахлсиз ҳисобланади ва давлат томонидан қўриқланади. Унга нисбатан ҳар қандай тажовуз қонунга зид деб топилиши шабҳасиз.
Айбдор, жабрланувчи ва бошқаларнинг кўз олдида ўзганинг мулкини эгаллаб олаётганлигини ва улар унинг ҳаракатларининг жиноий хусусиятини тушунганлигини англаганда, ўзганинг мулкини ошкора талон-торож қилиш талончилик ҳисобланади. Жиноят Кодекси 166-моддасининг 1-қисмида “талончилик, яъни ўзганинг мулкини очиқдан-очиқ талон-торож қилиш уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки икки йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёки беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади”.
Шу модданинг 2-қисмида эса “талончилик:
а) ҳаёт ва соғлиқ учун хавфли бўлмаган зўрлик ишлатиб ёхуд шундай зўрлик ишлатиш билан қўрқитиб;
б) анча миқдорда;
в) бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб содир этилган бўлса, —
уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади”.
Шунингдек, 3-қисмида “талончилик:
а) такроран ёки хавфли рецидивист томонидан;
б) уй-жойга, омборхона ёки бошқа хонага ғайриқонуний равишда кириб;
в) кўп миқдорда содир этилган бўлса, —
беш йилдан ўн йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади” деб қайд этилган бўлса, 4-қисмида “талончилик:
а) жуда кўп миқдорда;
б) ўта хавфли рецидивист томонидан;
в) уюшган гуруҳ томонидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб содир этилган бўлса,
ўн йилдан ўн беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади” деб белгилаб қўйилган.
Хулоса шуки, ҳар қандай жиноятга жазо муқаррар бўлгани каби, талончилик билан боғлиқ хатти-ҳаракатлар ҳам кескин чоралар кўрилишига сабаб бўлади. Шундай экан, юқоридаги ҳолат ножўя қилмишларга мойил ҳар бир шахсга сабоқ бўлиши даркор.
Маҳмуджон Рўзиматов,
жиноят ишлари бўйича Бўстон тумани судининг раиси