Ичимлик суви нархи қимматлайдими?
Сўнгги йилларда Ўзбекистонда ичимлик суви нархи атрофида саволлар кўпайди. Асосий сабаб оддий: сувнинг ҳақиқий таннархи билан аҳоли тўлайдиган тариф ўртасидаги фарқ йил сайин ошиб бормоқда. Мутахассислар бу ҳолат узоқ давом этмаслигини очиқ айтяпти.
Амалда сув таъминоти ва оқова сув хизматлари тарифлари қонун асосида белгиланади. Тариф таклифлари аввал жамоатчилик муҳокамасидан ўтади, тегишли молия ва монополияга қарши органлар хулосаси олинади, шундан кейин маҳаллий кенгашлар томонидан тасдиқланади. Яъни нархлар бир кунда, яширинча ошириб юборилмайди.
Мутахассислар таъкидлашича, тарифларни қайта кўриб чиқишдан асосий мақсад — сув сифати ва хизмат даражасини яхшилаш, эски инфратузилмани янгилаш ҳамда тизимнинг барқарор ишлашини таъминлаш. Бунда электр энергияси, иш ҳақи, реагентлар, таъмирлаш харажатлари ва солиқлар каби омиллар инобатга олинади.
Энг катта босим эса электр энергияси нархидан келиб чиқяпти. 2023 йилдан буён ток деярли икки баробар қимматлади. Натижада 1 куб метр сув таннархида иш ҳақи тахминан 30 фоизни, электр энергияси эса қарийб 19 фоизни ташкил қилмоқда. Шу билан бирга, сувни узоқ масофаларга насослар орқали етказиш ҳам харажатни оширяпти.
Бугун республика бўйича марказлашган тармоқ орқали етказилаётган ичимлик сувининг 1 литри ўртача 3–4 сўм атрофида. Бу дўконларда сотилаётган қадоқланган сувдан минг марта арзон. Шунга қарамай, тарифлар вақтида янгиланмагани сабаб айрим ҳудудларда сув корхоналари катта молиявий зарар кўрмоқда.
Таққослаш учун айтсак, Ўзбекистонда 1 куб метр ичимлик суви нархи жаҳон миқёсида энг арзонларидан бири ҳисобланади. Шу боис мутахассислар фикрича, яқин келажакда тарифларни босқичма-босқич қайта кўриб чиқиш эҳтимоли юқори.
Қисқаси, сув қимматлашиши мумкин, лекин бу жараён аҳолини қийнаб қўйиш учун эмас, балки тизимни сақлаб қолиш ва сифатни ошириш учун керак. Одамлар эса бир нарсани аниқ билиши керак: арзон сув — доимий эмас, барқарор таъминот эса қиммат туради.