IMEI назорати қаерда қатъий: Ўзбекистон қоидалари ва тўловлар
IMEI — мобил қурилманинг халқаро идентификатори бўлиб, ҳар бир телефон ёки смартфонга бериладиган уникал рақам ҳисобланади. Одатда у 15 та рақамдан иборат бўлади ва қурилмани тармоқда аниқлаш, ўғирликка қарши курашиш ҳамда қалбаки телефонлар айланмасини чеклашда муҳим роль ўйнайди. Шу сабабли сўнгги йилларда кўплаб давлатлар IMEI’ни мажбурий рўйхатдан ўтказиш тизимини жорий қилмоқда.
Нега давлатлар IMEI’ни назорат қилади?
IMEI реестрлари, аввало, ўғирланган телефонларни тармоқдан узишга ёрдам беради. Иккинчидан, бу фирибгарлик ва ноқонуний импортга қарши самарали восита ҳисобланади. Айрим давлатларда эса IMEI орқали божхона ва солиқ тўловларини четлаб ўтиб келтирилган қурилмалар назорат қилинади.
Қатъий ва юмшоқ тизимлар
Дунёда IMEI назорати икки асосий модел асосида ишлайди.
Қатъий (“оқ рўйхат”) тизим жорий этилган мамлакатларда ҳар бир телефон мажбурий тарзда рўйхатдан ўтказилади, акс ҳолда у бутунлай блокланади. Бундай давлатлар қаторига Чили, Колумбия, Туркия, Озарбойжон, Непал ва Миср киради. Айрим ҳолларда туристлар учун вақтинчалик имтиёзлар ҳам мавжуд.
Юмшоқ назоратни қўллайдиган мамлакатлар ҳам бор. Масалан, Ҳиндистон, Покистон, Индонезия, Камбоджа, Таиланд, Нигерия ва Эронда IMEI кўпроқ SIM-картани фаоллаштириш пайтида қайд этилади ёки фақат ўғирлик ҳолатида блокланади.
Ўзбекистондаги тартиб қандай?
Хариталарда Ўзбекистон кўпинча алоҳида кўрсатилмаса-да, амалда мамлакатда IMEI рўйхатдан ўтказиш қатъий талаб этилади. Маҳаллий GSM операторлари SIM-картасидан фойдаланиш учун ҳар қандай телефон ёки мобил қурилманинг IMEI-коди UZIMEI тизимида қайд этилган бўлиши шарт.
Қоидага кўра, қурилма маҳаллий тармоққа биринчи марта уланган кундан бошлаб 30 календар кун ичида IMEI’ни рўйхатдан ўтказиш лозим. Агар бу муддатда амалга оширилмаса, алоқа хизматларига кириш вақтинча чекланади.
2025 йилдан тўловлар ўзгарди
2025 йил 1 августдан бошлаб IMEI рўйхатдан ўтказиш тўловлари базавий ҳисоблаш миқдорига боғланди.
— 30 кун ичида рўйхатдан ўтказиш: БҲМнинг 20 фоизи — 82 400 сўм.
— 30 кундан кейин: БҲМнинг 25 фоизи — 103 000 сўм.
Барча расмий тарифлар ва тўлов усуллари UZIMEI порталида эълон қилинган.
Қандай рўйхатдан ўтказилади?
IMEI’ни рўйхатдан ўтказишни онлайн тарзда — портал орқали электрон тўлов тизимлари ёки банк воситасида амалга ошириш мумкин. Шунингдек, почта бўлимларида паспорт ва қурилмани тақдим этган ҳолда ҳам рўйхатдан ўтиш имкони бор.
Яна бир муҳим жиҳат: 2025 йилдан чет элдан олиб кирилган телефонлар учун божхона декларацияси масаласи долзарб бўлди. Агар қурилма божхона базасида қайд этилмаган бўлса, қўшимча 30 фоиз бож тўлови қўлланиши мумкин.
Хулоса
IMEI назорати — бу шунчаки формаллик эмас, балки бозорни тартибга солиш ва хавфсизликни таъминлаш воситаси. Ўзбекистонда қоидалар аниқ ва қатъий: телефонни ўз вақтида рўйхатдан ўтказмасангиз, алоқа йўқ. Шунинг учун янги ёки чет элдан олиб кирилган қурилма олдингизми — биринчи иш IMEI’ни текшириш ва қонуний рўйхатдан ўтказиш бўлсин.