Мова і разбуранае сяброўства
Пры добрых і ясных узаемаадносінах і сяброўства бывае моцным.
Сообщение Мова і разбуранае сяброўства появились сначала на Газета Слонімская.
Луцылій, старажытнарымскі паэт.
Што тваё, няхай будзе табе, што маё — аддай мне.
Цыцэрон, старажытнарымскі аратар, філосаф і дзяржаўны дзеяч.
Чыя краіна, таго і мова.
Гарацый, старажытнарымскі паэт.
«Сяброўства — паміж роўнымі», — папярэджваючы нас, калісьці сказаў старажытнарымскі паэт Публій Сір.
«Так, сяброўства можа ўзнікнуць толькі паміж роўнымі», — паўтараю, успамінаючы сваіх былых сяброў, выхадцаў з Расіі.
У тым далёкім недасяжным юнацтве (тады існаваў Савецкі Саюз) яны з вышыні (для іх мы, беларусы, заўжды былі не зусім разумнымі малодшымі братамі) глядзелі на мяне, калі звяртаўся да іх на мове Пушкіна.
Сонца ўсходзіць і заходзіць,
Не стаіць на месцы час.
Беларусь, як маладая,
Акрыліла многіх з нас.
Акрыліла, стаўшы незалежнай.
Ці змяніла незалежнасць нашу Беларусь? Цяпер адназначна не магу адказаць на гэтае пытанне: яно патрабуе больш глыбокага разважання. А вось мае даўнія сябры — выхадцы з Расіі — змяніліся: сталі злоснымі, бескампраміснымі і агрэсіўнымі, з-за чаго наша, здавалася б, праверанае гадамі сяброўства пачало разбівацца, як іншы раз разбіваецца шкло.
Шкло упала на зямлю,
На траву, на зёлкі.
Не ступайце, людзі, там,
Дзе ляжаць асколкі.
Першы, з кім пасварыўся, быў былы вайсковец Мікалай. Пачуўшы маю беларускую мову, ён з імпэтам пачаў пераконваць мяне, што беларуская мова вельмі падобная да рускай, што гэта яе дыялект. Не пагадзіўшыся, я прывёў факты, узятыя з гісторыі: паведаміў, як рускі цар Мікалай I забараніў нам звяртацца да Бога на нашай мове ў царкве. А маскоўскі цар Аляксей Міхайлавіч яшчэ ў 1658 годзе аддаў такі загад: «Книги литовской печати жечь на пожарах, чтобы та ересь и смута в мире не была».
«Што ж выходзіць? Рускія цары ўзненавідзелі і сталі знішчаць сваю ж рускую мову?» — так закончыў сваё выказванне. А потым, каб даказаць, што беларуская і руская мовы розныя, расказаў, як у Мінску на вуліцы сустрэўся з дзяўчынкамі-індзіянкамі, студэнткамі медыцынскага ўніверсітэта. Яны, ужо пяцікурсніцы, добра размаўлялі на рускай мове. «А ці зразумееце вы мяне, калі звярнуся да вас па-беларуску?» — падумаў я і пачаў шпарыць на мове. Анічога яны не зразумелі.
«А ці ведаеш ты, што многія расіяне не лічаць сябе еўрапейцамі?» — пацікавіўся я ў Мікалая і прачытаў урывак з верша рускага паэта Аляксандра Блока «Скифы», напісаны ім яшчэ ў 1918 годзе:
Мильоны — вас. Нас — тьмы, и тьмы, и тьмы.
Попробуйте, сразитесь с нами!
Да, скифы — мы! Да, азиаты — мы,
С раскосыми и жадными очами!
Мікалай апаліў мяне злосным позіркам і пакрочыў.
Разышліся, як у лесе,
Нашыя дарожкі.
У майго сябра, як у
чорта,
Вырастаюць рожкі.
Потым я пасварыўся з Валянцінам. Напярэдадні Валянцін прачытаў маю аповесць «Калі кукавала зязюля», якая выклікала ў яго не проста адмоўныя, а самыя злосныя эмоцыі. Маім беларускім сябрам, якія знаходзіліся побач, нават прыйшлося супакойваць, стрымліваць яго.
Чаму так не спадабалася Валянціну аповесць «Калі кукавала зязюля»? У ёй я паказаў захопніцкую вайну, якую ў XVI стагоддзі вяла з намі Масковія. Вось як пачынаецца яна: «Даніла стаяў, кусаючы губы, а вакол яго гаманілі, часам усхліпвалі аднавяскоўцы. Учора растрывожылася вёска, калі княжацкі ганец, прыскакаўшы на ўзмыленым кані, гукнуў: «Ідзе захопнік! Выступайце ў паход».
«Калі ласка, не ўказвай мне, што буду садзіць у сваім агародзе», — сказаў у той раз Валянціну.
Жыву у сваёй хаце,
Не лезу ў чужую.
Па падказцы Бога
Вобразы малюю.
У апошні час стараюся мінаць падобных сяброў. Заўважыў: ім муляе, не дае спакою не толькі наша мова, але і наша незалежнасць. Таму напрыканцы выкажуся так:
Супакойся, хлопец,
Не сыкай, як гусь.
Ты любіш Расію,
А я — Беларусь.
2019 год
Сообщение Мова і разбуранае сяброўства появились сначала на Газета Слонімская.