Διεθνές Μπούκερ 2024: Η Ερπενμπεκ και τα τραύματα της γερμανικής Ιστορίας
Ο «Kairos» («Καιρός») της 57χρονης Γερμανίδας Τζένι Ερπενμπεκ αφηγείται την ιστορία της 19χρονης Καταρίνα και του Χανς, ενός παντρεμένου άνδρα γύρω στα 55, οι οποίοι συναντιούνται, τυχαία, στο Ανατολικό Βερολίνο στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και για τα επόμενα χρόνια δεν θα μπορούν να κάνουν ο ένας χωρίς τον άλλον. Και αυτή η ιστορία κέρδισε το βραβείο του Διεθνούς Μπούκερ, το οποίο μετέφρασε στα αγγλικά από τα γερμανικά ο Μάικλ Χόφμαν. Το χρηματικό έπαθλο των 50.000 στερλινών θα το μοιραστούν εξίσου η συγγραφέας και ο μεταφραστής της όπως ανακοινώθηκε στην τελετή απονομής που πραγματοποιήθηκε στην Tate Modern στο Λονδίνο.
«Ξεκινάει με αγάπη και πάθος, αλλά έχει να κάνει τουλάχιστον εξίσου με την εξουσία, την τέχνη και τον πολιτισμό. Η εσωστρέφεια των εραστών, η κάθοδός τους σε μια καταστροφική δίνη, παραμένει συνδεδεμένη με την ευρύτερη ιστορία της Ανατολικής Γερμανίας εκείνη την περίοδο, συναντώντας συχνά την ιστορία σε περίεργες γωνίες» σημειώνει η πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Ελεάνορ Γουόχτελ.
«Πέρασαν τριάντα χρόνια από τότε που η χώρα στην οποία γεννήθηκα έχει χαθεί ώστε να τολμήσω να κοιτάξω πίσω και να πάρω τον χρόνο μου για να ερευνήσω προσεκτικά αυτό που είχα ζήσει και δεν είχα αντιληφθεί πραγματικά» είπε η Τζένι Ερπενμπεκ. «Μου ήρθε η ιδέα να κάνω ένα κολάζ αυτής της ιστορίας αγάπης και της Ιστορίας» εξηγώντας την ιδέα της για τον «Καιρό», το πέμπτο μυθιστόρημά της (θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση Αλέξανδρου Κυπριώτη, ο οποίος έχει μεταφράσει όλα τα έργα της στα ελληνικά).
Η Ερπενμπεκ γεννήθηκε στο Ανατολικό Βερολίνο σε μια οικογένεια με λογοτεχνική παράδοση. Η μητέρα της μεταφράστρια αραβικής λογοτεχνίας και ο πατέρας της φυσικός, φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος. Και η χώρα της, η πρώην Ανατολική Γερμανία, της πρόσφερε το πλαίσιο για τα μυθιστορήματά της, όταν από το 1999 ξεκίνησε τα λογοτεχνικά της βήματα, με τη νουβέλα «Ιστορία του γερασμένου παιδιού». Αρχικά σπούδασε βιβλιοδεσία, στη συνέχεια θεατρικές επιστήμες και μετά σκηνοθεσία μουσικού θεάτρου. Το 2004 εξέδωσε το «Παιχνίδι με τις λέξεις», το πρώτο της μυθιστόρημα, και το 2008 τη «Δοκιμασία» (Καστανιώτης). Με το επόμενο, τη «Συντέλεια του κόσμου» (Καστανιώτης), κέρδισε το 2015 το βραβείο ξένης λογοτεχνίας της «Independent». Ακολούθησαν οι «Περαστικοί», για το οποίο τιμήθηκε το 2016 με το Βραβείο Τόμας Μαν. Στο σκεπτικό εκείνης της βράβευσης η κριτική επιτροπή ανέφερε ότι η συγγραφέας παρουσιάζει στο έργο της την ακανθώδη πολιτική ιστορία του 20ού αιώνα και αναδεικνύει τα φλέγοντα ερωτήματα της εποχής μας.
Εξαφανισμένες λέξεις
«Με τις λέξεις που έχουν εξαφανιστεί μετά την Ενωση συμβαίνει κάτι άλλο. Εχουν εξαφανιστεί εκείνες οι ανατολικές λέξεις που εξυπηρετούσαν τη δήλωση της πραγματικότητας, που έχει εξαφανιστεί. Οταν θέλω τώρα να μιλήσω γι’ αυτές τις λέξεις, μπορώ να προσπαθήσω να περιγράψω τι σήμαιναν αντικειμενικά, αλλά το περιεχόμενό τους κατοικεί σε μιαν άλλη, απρόσιτη, πλέον όχθη. Δεν μπορώ να μεταφράσω αυτές τις λέξεις, επειδή δεν υπάρχουν ισοδύναμά τους στα δυτικά γερμανικά… Πολλές από τις παλιές λέξεις, όταν θέλει να μιλήσει κανείς για εκείνες σήμερα βρίσκονται στη σκιά μιας ντροπής, στη σκιά μιας συγγνώμης για το ότι τις χρησιμοποιούσε» είχε γράψει η συγγραφέας στο άρθρο της «Στο επέκεινα των αχρήστων» το 2001, δίνοντας το στίγμα μιας συγγραφέως που είκοσι χρόνια αργότερα κριτικοί και μεταφραστές θα συζητούσαν τη λογοτεχνική της αξία προβλέποντας ότι το όνομά της θα ακουστεί και στους νικητές των Νομπέλ.