Новости за 15.09.2020

یو تازه راپور وايي، د کرونا ویروس وبا په نړۍ کې د روغتیا پرمختګ ټکنی کړی او په میلیونونو انسانان‌یې د وژونکو ناروغیو او بې‌وزلۍ له خطر سره مخامخ کړي دي. د بېل او ملېنډا ګېټس د بنسټ د ننني راپور په حواله، د کرونا وبا له کبله شدیده بې‌وزلي ۷ سلنه زیاته شوې او د واکسین ورځنی پوښښ هغه حد ته راکم شوی چې په ۱۹۹۰مو کلونو کې و. مخکښ بشرپال او د دغه بنسټ یوه مشر بېل ګېټس چې د نړیوالې روغتیا د پرمختګ په هڅو کې ونډه لري وویل: "دا یو لوی شاتګ دی." د امریکا د جانز هاپکنز پوهنتون د شمېرو له مخې په نړۍ کې... Читать дальше...

په هرات کې د شولې حاصلات د تېر کال په پرتله ۲۵ سلنه زیات شوي دي. د هرات د کرنې ریاست د کرنې چارو امر بشیر احمد احمدي نن ازادي راډيو ته وویل چې په هرات کې به سږ کال ۶۵ زره ټنه وریجې حاصل ورکړی چې دغه حاصلات د تېر کال په پرتله ۲۵ سلنه زیاتوالی ښیي. تېر کال په دغه ولایت کې د وریجو حاصلات ۴۵ زره ټنه و. د شولې د کرکېلې ساحې د هرات په انجیل، ګذرې، پشتون زرغون، اوبې، چشت ولسواليو او لږ یې په ادرسکن او شینډند ولسواليو کې دي. د هرات د کرنې مسؤلین وايي چې دغه زیاتوالی د کرکېلې د ساحې د زیاتېدواو دغه‌راز... Читать дальше...

په پام کې ده چې د امریکا ولسمشر ډونالد ټرمپ د اسرائیلو او د خلیج د دوو عربي هېوادونو متحده عربي اماراتو او بحرین ترمنځ د عادي اړیکو د ټینګېدو د تړون د لاسلیک په ویاړ نن د سپټمبر په ۱۵مه په سپینه ماڼۍ کې یوه غونډه جوړه کړي. ټرمپ چې غواړي په نومبر میاشت کې د امریکا د ولسمشرۍ د انتخاباتو په درشل کې د خپلې بهرنۍ پالېسۍ لاسته راوړنې خلکو ته وښيي، دا تړون یو رښتینی تاریخي تړون بللی او ویلي یې دي، له اسرائیلو سره د متحده عربي اماراتو او بحرین د اړیکو عادي کېدل به په منځني ختیځ کې د سولې ټینګښت ته لاره اواره کړي. Читать дальше...

په پېښور کې نرښځیو او فعالانو پر خپلو ملګرو د برید پر ضد مظاهره کړې. دوی د سېپېټمبر پر ۱۴مه تر هغې وروسته د خبریالانو مرکز مخې ته ورغونډ شوي ول چې د همدې میاشت پر نهمه نېټه وسله والو په ښار کې پر دوو نرښځیو برید وکړ چې پکې ګلپاڼه ووژل شوه او د هغې بله ملګرې چاهت ژوبله شوه. پولیس وايي، په برید کې یې د ککړتیا په تور یو مشکوک کس نیولی. د احتجاج په اړه ویډیويي رپورټ وګورئ.

د افغانستان د زعفران بابا محمد اکبر پرون دوشنبې د ۸۳ کلونو په عمر په هرات کې په حق ورسېد. محمداکبر له لومړنیو کسانو و چې په ۱۳۷۲ کال کې یې د هرات ولایت د پښتون زرغون ولسوالۍ په ګلمیر سیمه کې زعفران وکرل. هغه په افغانستان کې د کوکنارو پر ځای د زعفرانو د بدیل کښت په ترویج کې مهم رول ولوباوه. د نوموړي مشر زوی جلیل احمد ازادي راډیو ته وویل چې پلار یې د مغزي سکتې له کبله مړ شو. مخکېني ولسمشر حامد کرزي محمداکبر ته د زعفران د بابا د لقب ترڅنګ د وزیر محمد اکبر خان مډال هم ورکړ.

د بادغیس سیمه‌ییز چارواکي وايي، وسله‌والو طالبانو د دې ولایت پخوانی سناتور رنګین مشکواڼی او د هغه څلور نږدې خپلوان په اب کمري ولسوالۍ کې وژلي دي. د بادغیس مرستیال والي فیض محمد میرزا زاده ازادي راډیو ته وویل، پېښه هغه مهال وشوه چې ښاغلی مشکواڼی د اب کمري له مبارکشاه سیمې څخه د بادغیس د مرکز قلعه نو پر لاره د طالبانو پر کمین برابر شو. طالبانو تر اوسه په دې اړه څه نه‌دي ویلي.

د بلخ ولایت د ښځو چارو ریاست وايي چې په مرکز مزار شریف کې پر یوې ۱۵ کلنې نجلۍ د اووه کسانو له‌خوا جنسي تېری شوی دی. د بلخ د ښځو د چارو رئیسې شهلا حدید ازادي راډیو ته وویل پر دې نجلۍ چې اصلاً د کابل اوسېدونکې ده او یو کال مخکې یوه پاخه سړي ته واده شوې وه د دې سړي پنځو زامنو او دوو زومانو پرې جنسي تېری کړی دی. د بلخ د امنیه قوماندانۍ ویاند عادل شاه عادل وايي په دې جنایت کې د لاس لرلو په تور مشکوک کسان نیول شوي او دوسیې یې څارنوالۍ ته استول شوې دي.

په بین‌الافغاني خبرو کې د افغان دولت پلاوی وايي، په پام کې ده چې نن د طالبانو له پلاوي سره په عمومي غونډه کې خبرې وکړي. له کابل څخه قطر ته د استول شوي پلاوي غړي نادر نادري په یوه وېډیويي پیغام کې ویلي چې د دواړو لورو د پلاوو د تماس ډلو پرون د شپې تر ناوخته پورې د خبرو د اجنډا، طرزالعمل او داخلي اصولو بحث وکړ. هغه زیاته کړه: "د طرزالعمل او کاري اصولو په اړه مو بحث وکړ او د دواړو خواوو د پلاوو عمومي غونډې ته چې ټاکل شوې د سې شنبې په ورځ جوړه شي، د دې طرزالعمل او کاري اصولو د وړاندې کولو لپاره... Читать дальше...

کابل چاپ ورځپاڼو په خپلو نننیو ګڼو کې تر ډېره د سولې روانو خبرو اتر او د نوې کابینې په معرفي کېدو باندې لیکنې او تبصرې خپرې کړې دي. هشت صبح هشت صبح د یو شمېر هغو طالب چارواکو څرګندونې را اخیستي چې ویلي، د افغانستان په اساسي قانون کې باید تعدیلات راشي. ورځپاڼې لیکلي، طالبان په دې باور دي چې د افغانستان اساسي قانون له اسلامي شریعت سره برابر نه‌دی او باید په‌کې بدلون راشي. خو سرمقاله لیکونکي ټينګار کړی چې د افغانستان اوسنی اساسي قانون یو جامع قانون دی او د ملي ګټو پر بنسټ چې تعدیل ته اړتیا نه‌لري. Читать дальше...

واشنګټن ټایمز له امریکا خپرېدونکې ورځپاڼې واشنګټن ټایمز په قطر کې د افغانانو د خپلمنځي مذاکرو په اړه لیکنه خپره کړې چې د شنبې په ورځ پیل شوې. ورځپاڼې دا د لسیزو جګړو د ختمولو لپاره د اوسني عصر یو عمده او مهم فرصت بللی دی. د واشنګټن ټایمز په لیکنه، که په قطر کې مذاکرې روانې وې، په افغانستان کې د تاوتریخوالي تازه څپې پر دغې تاریخي غونډې سیوری غوړولی و. د افغانستان دفاع وزارت د یکشنبې په ورځ ازادي راډیو ته وویل، په قطر کې د مذاکرو له پیل سره جوخت وسله‌والو طالبانو په ۱۹ ولایتونو کې تازه حملې کړي چې مرګ‌ژوبله یې هم اړولې ده. Читать дальше...

د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمېسیون وايي، د یونان په موریا کمپ کې په ځانګړې توګه افغان پناه غوښتونکي له سخت وضعیت سره مخامخ دي. د دوشنبې په ورځ (د سپټمبر په ۱۴مه نېټه) دغې ادارې په یوه اعلامیه کې د بشري حقونو له ادارو او نړیوالې ټولنې غوښتي چې د یونان په موریا کمپ کې له پناه غوښتونکو سره د استوګنځای او زده‌کړو په برخه کې مرسته وکړي. دا وروسته له هغه چې پنځه ورځې مخکې د یونان په لیسبوس ټاپو کې د اور لګېدو له کبله موریا کمپ له‌منځه لاړ. یوازې په یونان کې نه، بلکې په نورو اروپايي هېوادونو کې هم پناه غوښتونکي له بد وضعیته سر ټکوي. Читать дальше...

د امریکا د مرکزي قوماندانۍ قوماندان جنرال فرانک مکنزي وايي، تر اوسه نه‌ده ثابته شوې چې ګواکي روسیې دې طالبانو ته پیسې ورکړې وي چې په افغانستان کې امریکايي سرتېري ووژني. په واشنګټن کې 'اېن.بي.سي' ټلوېزیوني شبکې د مکنزي له قوله د دوشنبې په ورځ (د سپټمبر په ۱۴مه نېټه) راپور ورکړی چې امریکا اوس هم دا ډول شواهد لټوي. نیویارک ټایمز په جون میاشت کې راپور ورکړ چې تېر کال د روسیې استخباراتي واحد طالبانو او د هغوی لاسپوڅو ته پټې پیسې ورکړي چې په افغانستان کې امریکايي او د ائتلاف سرتېري ووژني. روسیې او طالبانو دا راپورونه رد کړي دي. Читать дальше...

په افغانستان کې د ناټو ملکي استازی وايي، په وروستیو ورځو کې د طالبانو زیات شوی تاوتریخوالی د منلو وړ نه‌دی. سټېفانو پونتې کورفو د دوشنبې په ورځ (د وږې په ۲۴مه) پر خپله ټویټرپاڼه لیکلي چې د افغان ولسمشر له لومړي مرستیال امرالله صالح سره‌یې ولیدل او ورته‌یې وویل چې طالبان باید خپل تاوتریخوالی کم کړي او له سیاسي لارې د بحران د حل په اړه دې خپله ژمنه پوره کړي. ده په خپل ټويټ کې همداراز ټينګار کړی چې اړتیا ده ټول د جمهوریت تر نوم لاندې د سولې په بین‌الافغاني مذاکراتو کې یو موټی شي. د ناټو ملکي... Читать дальше...

پاکستاني چارواکي وايي، پر یوې ښځې د ډله‌یيز جنسي تېري په پېښه کې مشکوک کس‌یې نیولی دی. دا کس د دوشنبې په ورځ وروسته له هغه ونیول شو چې د پاکستان په بېلابېلو ښارونو کې پراخ لاریونونه وشول. سلګونه ښځې د شنبې په ورځ لارو کوڅو ته راووتې او پر یوې ښځې د هغې د زامنو په مخ کې د ډله‌ییز جنسي تېري په پېښه کې يې عدالت وغوښت. د پنجاب ایالت اعلی وزیر عثمان بُزدار وویل چې له دوو کسانو د شفقت علي په نوم، یو یې نیول شوی دی. د دې پاکستاني چارواکي په وینا، د ډي اېن اې ازموینې مشکوک کس تأیید کړ او شفقت علي خپل جرم منلی دی. Читать дальше...

د بلاروس د رژیم د مخالفانو مشره وايي، د ولسمشر الکساندر لوکاشینکا کړنې په دې هېواد کې حل لارې نورې هم ستونزمنې کوي. سویتلانا تیخانوفسکایا د دوشنبې په ورځ د ازادې اروپا/ ازادي راډيو له کرنټ ټایم ټلوېزیون سره په خبرو کې وویل چې لوکاشینکا د بلاروس غیر قانوني مشر دی او حق نه‌لري د خلکو په استازیتوب پرېکړې وکړي. د دوشنبې په ورځ د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین د بلاروس له ولسمشر الکساندر لوکاشینکا سره په سوچي ښار کې ولیدل او له هغه سره‌یې د یو نیم میلیارد ډالري پور ژمنه وکړه. خو تیخانوفسکایا له بلاروس سره د روسیې پر نږدېوالي انتقاد وکړ. Читать дальше...

برلین کې روغتون تأییدوي چې د روسیې د ولسمشر د سیاسي مخالف الکسي ناوالني روغتیايي وضعیت مخ په ښه کېدو دی. د جرمني په پلازمېنه برلین کې چریټي روغتون تأییدوي چې د روسیې د ولسمشر د سرسخته سیاسي مخالف الکسي ناوالني له بدنه‌يې د ساه اخیستلو دستګاه لیرې کړې او دی د دوشنبې په ورځ د سپټمبر په ۱۴مه نېټه د څو شېبو لپاره د ناروغۍ له بستره پورته شو. جرمني: د کرملېن منتقد 'الکسي ناوالني' مسموم شوی د روسیې د کورنیو چارو وزارت غواړي له الکسي ناوالني څېړنې وکړي د ډاکترانو په وینا، د ناوالني وضعیت په تېره... Читать дальше...

نن د سپټمبر ۱۵ مه، په نړۍ کې د ډیموکراسۍ ورځ ده. په افغانستان د شاه امان الله د واکمنۍ له پیل سره سم د ډیموکراسي د پلي کولو هڅه وشوه. نوموړي د ژوند د بېلابېلو برخو لپاره قانونونه جوړ کړل، ازادۍ رسنۍ رامنځته شوې او د ښځو د حقونو د ساتنې لپاره غږ پورته شو. په افغانستان کې د ډیموکراسۍ بحث د بل هر وخت په پرتله یو مهم او حساس پړاو کې دی. همدا اوس د قطر په پلازمېنه دوحه کې د جمهوریت او امارت پلوي لوري خپلو کې خبرو ته ناست او تمه ده چې د بحث یوه موضوع به یې هم په افغانستان کې د ډیموکراسۍ راتلونکی وي. Читать дальше...

دوهمه شپه هم د افغان پلاوي او طالبانو د تماس ډلې په قطر کې په خبرو بوختې وې. د سولې په چارو کې د دولت وزارت ویاندې ناجیه انوري د دوشنبې په ماښام (د وږې په ۲۴مه نېټه) ازادي راډيو ته وویل چې تر اوسه ځيني پرمختګونه شوي دي. د مېرمن انوري په وینا، تر اوسه مخامخ مذاکرات نه‌دي پیل شوي. اغلې انوري زیاتوي: "تر ډېره د دوی کار د کاري طرزالعمل، د مذاکراتو داخلي اصولو او مذاکراتو د اجنډا په اړه دی او پر ډېرو مسایلو تفاهم شوی." د افغانستان د دولت د مذاکره کوونکي ټيم یوه غړي نادر نادري هم پر خپله ټویټرپاڼه... Читать дальше...