Новости за 04.03.2020

د امریکا پوځ وايي، په هلمند ولایت کې يې پر طالبانو هوايي حمله په دفاع کې کړې ده. په نړۍ کې د کورونا ویروس د قربانیانو شمېر درې زره او دوه سوه ته لوړ شو. دا او نور مهم خبرونه له ازادي ستوډيو.

اردوغان له پوتین سره تر کتنې یوه ورځ وړاندې په انقره کې وویل، په سوریه کې اوربند به په مسکو کې د روسیې له ولسمشر سره د ده د خبرو اصلي موضوع وي.

د صربیا ولسمشر الکساندر وچیچ ویلي چې د اپرېل په ۲۶مه په هغه هېواد کې عمومي انتخابات وشي. الکساندر وچیچ وویل: "د صربیا درنو خلکو! د صربیا د جمهوریت له قانون سره سم، ما پرېکړه وکړه چې د پارلماني انتخاباتو نېټه اعلان کړم. انتخابات به د ۲۰۲۰ داپرېل په ۲۶مه وي." داسې اټکل کېږي چې زیات اپوزېسیون ګوندونه ښايي دا ټاکنې تحریم کړي. هغوي شکایت لري چې اداري فساد زیات دی او په هغه هېواد کې ډیموکراتیکې ازادۍ خلک نه‌لري. خو وچیچ په نننۍ وینا کې همدې مسئلې ته اشاره وکړه او ویې‌ویل چې انتخاباتي کمپاین ته... Читать дальше...

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت به ساري ګل سوبوتایف ته چې د چین د شین جین ولایت اوسېدونکې، خو په خټه قزاقۍ ده سږ کال د زړورو ښځو جایزه ورکړي. ساري ګل په چین کې د مسلمانانو لپاره په ځانګړي کمپ کې چې د چین حکومت‌یې د مسلکي تعلیم مرکز بولي، له وحشته قزاقستان ته وتښېتده او د مسلمانانو پر ضد یې د چین حکومت له ځپونکو اقداماتو پرده پورته کړه. ساري ګل په ۲۰۱۸ میلادي کال کې له شین جینه وتښتېده او بیا یې د قزاقستان یوې محکمې ته په بیان کې وویل چې زرګونه مسلمانان چې په خټه قزاق، اویغور او د نورو توکمونو دي،... Читать дальше...

د تاجکستان په جوماتونو کې ډېرو امامانو نن د مارچ ۴مه، له خپلو خلکو غوښتنه وکړه چې د جمعې د لمانځه لپاره جوماتونو ته له تګه ډډه وکړي. سره له دې چې په تاجکستان کې تر اوسه د کرونا وایروس هېڅ مثبته پېښه نه‌ده ثبت شوې، دا هېواد هڅې کوي چې حد اکثر تدابیر ونیسي. تاجکستان نهه میلیونه وګړي لري او له چین سره‌یې پولې ګډې دي. په تاجکستان کې د حکومت د مذهبي چارو د کمېټې ویاند افشین مقیم د ازادي راډیو تاجکي برخې ته نن وویل چې د جوماتونو یو شمېر امامانو دا پرېکړه د تاجکستان د اسلامي مرکز د سلا له مخې کړې ده. Читать дальше...

ولسمشرۍ ماڼۍ وايي چې محمد اشرف غني د خپلو مسؤلیتونو کمولو او په حکومت کې نورو اړخونو ته د ونډې په موخه سیاسي کابینه جوړوي. نور حال د فریدالله سعادت په راپور کې

د امریکا ولسمشر ډونالد ټرمپ او په قطر کې د طالبانو د سیاسي دفتر مشر ملا عبدالغني برادر ترمنځ د ټیلیفوني اړیکې څخه د نږدې ۱۲ ساعته تېرېدو وروسته، امریکايي ځواکونو د هلمند په نهر سراج ولسوالۍ کې پر طالبانو دغه هوايي حمله کړې.

په چین کې د کرونا وایروس بحران په چټکۍ د منځني ختیځ، اروپا او امریکا په خوا د خوځېدو په حال کې دی. د وایروس تازه پېښې په ایران، جنوبي کوریا، ایټالیا او جاپان کې ثبت شوې دي. د ایران حکومت پرون د مارچ ۳مه، وویل چې په هغه هېواد کې ۲۳۳۶ پېښې تأیید شوې او ۷۷ تنه له دې امله مړه شوي دي. د ایران د پارلمان ۲۳ غړي او په هغه هېواد کې د بېړنیو خدماتو د ادارې مشر هم په کرونا وایروس اخته شوي دي. د قزاقستان حکومت نن د مارچ ۴مه، وویل چې د کسپین سمندرګي دوه مهم بندرونه، کوریوک او اکتاو یې له ایران او اذربایجانه د مسافرو لپاره بند کړی دی.

فراه ولایت کې قطریانو زرګونه جریبه ځمکه د باغونو او مارغانو لپاره زرغونه کړې. د قطر الغرافه مؤسسې په یاده ځمکه کې د مېوو بېلابېل باغونه جوړ کړي او د هغه مارغانو روزنه کوي چې نسل‌یې مخ په ورکېدو دی.

د افغانستان د کلیو، بیارغونې او پراختیا وزارت د ۷۷ پراختیايي پروژو هوکړه‌لیکونه چې نږدې ۴۸۸ میلیونه افغانۍ ارزښت لري د دغه وزارت د پراختیايي شوراګانو او خصوصي شرکتونو سره لاسلیک کړل. د دغه وزارت ویاند رفیق جنبش نن ازادي راډيو ته وویل: "په دې پروژو کې د کارېزونو، استنادي دېوالونو، د اوبو رسونې د کانالونو، سربندونو، سولر پمپونو او کلیوالي سړکونو جوړول شامل دي." دی وايي چې له دې پروژو به نږدې دوه لکه افغانان ګټه واخلي. د افغانستان د کلیو، بیارغونې او پراختیا وزارت د معلوماتو په اساس یادې پروژې به په راتلونکي یو کال کې بشپړې شي.

ورځپاڼې د امریکا د دفاع وزیر مارک اسپر هغه څرګندونې راخیستي چې په پنتاګون کې یې خبریالانو ته کړي دي. اسپر ویلي دا به اوږده او له لوړو ژورو ډکه لاره وي. کله به درېږي او کله بیا بېرته پیلېږي.

د ورځپاڼې له قوله، د طالبانو دا ډول دریځ ښيي چې دوی نه‌غواړي د افغانستان شخړه له سیاسي لارې پای ومومي، بلکې دا ډله د خپلو وسله‌والو کسانو په زور د ټول افغانستان د اشغال خوب ویني.

ظریفه غفاري د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د زړورو ښځو نړیواله جایزه ګټلې ده. غفاري د میدان وردګ ښارواله ده. د امریکا د بهرنیو چارو وزارت په اعلامیه کې د ظریفه غفاري نوم د هغو ۱۲ ښځو په کتار کې لومړی راغلی چې سږ کال‌یې د زړورو ښځو جایزې ګټلي. په اعلامیه کې راغلي چې د افغانستان د لومړنۍ ښځینه ښاروالې په توګه ظریفه غفاري د ځینو زورواکو سړیو له‌خوا سخته ګواښل شوې وه، خو مبارزه‌یې وکړه او هغوی یې غلط ثابت کړل چې ویل‌یې ښځه رهبري نه‌شي کولای. د امریکا د بهرنیو چارو وزارت سږ کال د افغانستان په استازیتوب... Читать дальше...

د کندز سیمه‌ییزو چارواکو تأیید کړه چې پرون شپه طالبانو د افغان عسکرو په پوستو بریدونه کړي او هغوی ته‌یې مرګ‌ژوبله اړولې ده. د کندز د ولایتي شورا مرستیال صفي‌الله امیري چهارشنبه سهار ازادي راډیو ته وویل چې طالبانو په دوو سیمو د کندز په باغ شرکت او چله مزار کې د افغان عسکرو پوستې په نښه کړي او ۱۹ تنه‌یې وژلي دي. اخوا د کندز یوې معتبره امنیتي سرچینې هم د موضوع د حساسیت په خاطر د نوم د نه‌ښودلو په شرط ازادي راډیو ته تأیید کړه چې په باغ شرکت کې د طالبانو په برید کې د ملي اردو ۱۵ سرتېري وژل شوي او ۳ نور یې ژوبل دي. Читать дальше...

کرونا وايروس په ځينو هېوادونو کې له دې جملې د امريکا متحده ايالاتو کې د اول وار لپاره ځيني کسان مړه کړي او ځيني نور هېوادونه لکه چين او ايټاليا کې يې د مړو شمېر زيات کړى دى.

د مسکو يوې محکمې پرون سې شنبه د يوه فعال د خسارې د جبران درخواست رد کړ. سرګي ابانيچيف غوښتنه کړې وه چې حکومت دې د ده د غير قانوني مجازاتو له کبله خساره ورکړي. دى تېر کال د جولاى پر ٢٧مه په يوه غير مجازه مظاهره کې د برخې اخيستو له کبله د اګسټ پر پنځمه نيول شوى و. په پلازمېنه مسکو کې د هغې مظاهرې پر مهال د ابانيچيف ترڅنګ ځيني نور فعالان هم نيول شوي وو. د روسيې دغه فعال د ٧٥٠٠ امريکايي ډالرو معادل خسارې غوښتنه کړې وه.

د ملګرو ملتونو د اټمي انرژۍ يوه څارونکې اداره وايي ايران د خپلو غني کړيو يورانيمو زېرمې تقريباً درې برابره زياتې کړې دي. ويل شوي ايران دا غني شوي يورانيم په تېرو درېيو مياشتو کې زيات کړي چې دا د ٢٠١٥م کال له اټمي تړون څخه سرغړونه ګڼل کېږي. د اټمي انرژۍ نړيوالې ادارې پرون دغه‌راز ويلي، داسې ښکاري چې ايران درې نااعلان شوې اټمي ساحې هم لري چې دغې ادارې يې په اړه له تهران څخه د توضيحاتو غوښتنه کړې ده. ايران د امنيت شورا له پنځو دايمي غړو جمع جرمني او اروپايي ټولنې سره په ٢٠١٥م کال کې اټمي موافقه لاسليک کړې وه. Читать дальше...

د افغانستان د کډوالو او راستنېدونکو چارو وزير وايي، له پاکستانه افغان کډوال په خپله خوښه راستنېږي او هر کال د ژمي په پاى کې دا بهير له سره پيلېږي. د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو عالي کمېشنرۍ يا (UNHCR) دا بهير تېره دوشنبه پيل کړ. د کډوالو او راستنېدونکو چارو وزير سيد حسين عالمي بلخي پرون ازادي راډيو ته وويل: "له پاکستانه د افغان کډوالو راستنېدل داوطلبانه دي. «UNHCR» د ژمي پر مهال د راستنېدونکو د راستنېدو ملاتړ بندوي او د ژمي په پاى کې يې بېرته پيلوي." په پاکستان کې شااوخوا دوه میليونه افغان... Читать дальше...

تاجکستان، د کرونا وايروس د مخنيوي په هدف، افغانستان او څلورو نورو هېوادونو ته خپلې الوتنې وځنډولې. د تاجکستان د ټرانسپورت وزارت پرون مازيګر په يوه اعلاميه کې وويل، د افغانستان، جنوبي کوريا، چين، ايران او ايټاليا وګړي تر اپرېل مياشتې پورې تاجکستان ته له سفر کولو منع شوي دي. تمه کېږي، تاجکستان ته د دغو پنځو هېوادونو د وګړو د تګ ممنوعيت تمديد هم شي. د کابل او دوشنبې ترمنځ په اوونۍ کې دوې الوتنې کېدلې. تر دې مخکې ازبکستان تېره دوشنبه د کرونا وايروس د خپرېدو له ډاره افغانستان ته خپلې الوتنې وځنډولې. Читать дальше...

د افغانستان د پوهنې وزارت وايي، که په هېواد کې د کرونا وايروس خطر پراخ شي، ښايي په سړو سيمو کې د ځينو ښوونځيو درسي بهير پيل نه‌شي. د دغه وزارت وياندې نوريې نزهت تېر ماښام ازادي راډيو ته وويل، دا مهال په هرات ولايت کې د خصوصي ښوونيزو مرکزونو او ښوونځيو فعاليتونه ځنډول شوي. مېرمن نزهت زیاتوي: "د امنيت شورا او د هرات محلي حکومت دا پرېکړه وکړه چې په دغه ولايت کې خصوصي ښوونځي او خصوصي کورسونه خپل فعاليت وځنډوي. ترڅو چې امنيت شورا هغوى ته بل اعلان نه‌وي کړى." په هرات ولايت کې په کرونا وايروس د يوه کس د اخته کېدو پېښه تأييد شوې ده. Читать дальше...

د افغانستان حکومت د طالب بنديانو په اړه د پاکستان د بهرنيو چارو د وزير وروستۍ څرګندونې وغندلې. شاه محمود قريشي د پاکستان له يوه خصوصي ټلوېزيون سره په خبرو کې د افغانستان له ولسمشر څخه هيله کړې چې د خپل هېواد د ګټو په خاطر دې د امريکا او طالبانو د موافقې پر اساس، د طالبانو بنديان خوشې کړي. خو د افغانستان د بهرنيو چارو وزارت پرون سې شنبه وويل، په دې اړه‌يې په کابل کې د پاکستان سفارت ته يو اعتراضيه يادښت سپارلى دى. وزارت په يوه اعلاميه کې ويلي، د افغانستان د کورنيو مسايلو په اړه د شاه محمود قريشي څرګندونې په کلکه غندي. Читать дальше...

د امريکا د متحده ايالاتو ولسمشر ډونالد ټرمپ د لومړي وار لپاره په قطر کې د طالبانو د سياسي دفتر له مشر ملا عبدالغني برادر سره ټليفوني خبرې وکړې. ډونالد ټرمپ پرون سې شنبه په واشنګټن کې خبريالانو ته وويل، د ده او ملا برادر دا خبرې ښې پر مخ لاړې. ښاغلی ټرمپ وايي: "د طالبانو له مشر سره مې نن سې شنبه خبرې وکړې. ډېره ښه مکالمه مو وه. موږ موافقه کړې چې تاوتريخوالى به نه‌وي، موږ تاوتريخوالى نه‌غواړو. وبه‌ګورو چې څه پېښېږي. موږ به وګورو چې څه کېږي. په حقيقت کې د طالبانو له مشر سره مو ښې خبرې وې." په... Читать дальше...

بل‌خوا په قطر کې د طالبانو د سياسي دفتر وياند سهيل شاهين وايي، د امريکا ولسمشر ډونالد ټرمپ د طالبانو د سياسي دفتر له مشر ملا عبدالغني برادر سره ٣٥ دقيقې ټیليفوني خبرې وکړې.