د افغانستان ډېریو سیمو کې شدیدې جګړې او د زندانونو ماتېدل
د افغانستان په ډېریو جګړه ییزو سیمو کې چېرې چې طالبانو ولکه ټینګه کړې ګڼ شمېر بندیان خوشې شوي دي، خو دې کار د قربانیانو د کورنۍ غصه پارولې او د عدالت غوښتنه یې کوي.
سپین ږیری سرمعلم جان محمد، د وژل شوي ۲۹ کلن واسیع الله پلار چې د جلال اباد ښار اوسېدونکی دی وایي، شااوخوا پنځه میاشتې مخکې ناپېژندو وسله والو یې زوی په ډزو وواژه.
جان محمد وایي، که څه هم دولت یې د زوی د قاتلینو د نیول کېدو ورته ویلي، خو نور یې ورسره هېڅ ډول جزییات نه دي شریک کړي.
جان محمد ټینګار کوي چې په دې وروستیو کې له زندانونو تښتېدلي بندیان باید بېرته ونیول شي: "زموږ خبره دا ده چې پر هر قیمت وي دولت باید هغه کسان پرېنه ږدي چې د خلکو زامن او کورنۍ یې په شهادت رسولي دي، دوی دې خپل بندیان تعقیب کړي، که یې وسه نه رسېږي پر نړیوالو دې غږ وکړي چې ورسره همکاري وکړي او دا تښتېدلي بندیان دې بېرته ونیسي، څو خپلو سزاوو ته ورسېږي."
۳۸کلن بشرمل بیا د امنیتي ځواکونو په لیکو کې دی، دی نږدې یوه میاشت وړاندې له طالبانو سره په مخامخ جګړه کې سخت ټپي شو او ټینګار کوي چې دولت دې د بندیانو له مسالې سره په احتیاط چلند وکړي.
دی اندېښمن دی چې له تښتېدلو بندیانو سره به د جګړو لپاره د وسله والو مخالیفینو لیکې لا پیاوړې او جګړه نوره هم وغځېږي: "زما دا هیله له حکومته داده چې قطعاً دې بندیان نه خوشې کوي، دوی ته چې قسم هم ورکړې، نه اصلاح کېږي، بېرته د جګړو لیکو ته ځي، دا تښتېدلي بندیان هم باید بېرته ونیول شي، دوی هر یو چې خوشې کېږي سل نور ملګري پیدا کوي، په دې سره دا جګړه نوره هم غځېږي، زما ژوند خو یې خراب کړ، زه ټوک ټوک پر کټ پروت یم، سبا همدا زما په شان نور عسکر هم ټپیانېږي او وژل کېږي به."
دا په داسې حال کې ده چې په دې وروستیو کې په هغو ولایتونو او ولسوالیو کې چې د طالبانو په لاس سقوط شوي د زندانونو د ماتېدو راپورونه ورکړل شوي.
طالبان هم دا موضوع نه ردوي.
خو د دغې ډلې یو ویاند ذبیح الله مجاهد ازادي راډیو ته وویل چې هر ولایت ته د دوی په رسېدو سره، لا له وړاندې د زندان محافظانو خپلې دندې پريښې او تښتيدلي دي.
نوموړی وايي، بندیان هم خپله وتلي دي.
د ښاغلي مجاهد په خبره، دوی نه شي کولای په روان جنګي وضعيت کې خلک بېرته ونیسي او زندان ته يې بوځي.
مجاهد د یادو تښتېدلو بندیانو د شمېر په اړه ازادي راډیو ته وویل چې 'ممکن ۲۵۰۰ ته یې شمېر ورسي، چې په دې کې نيمايي ممکن جنايي بنديان وي، تر ۱۱۰۰ کسانو زموږ کسان دي او ممکن تر ۴۰۰ امنیتي کسان هم وي.'
ازادي راډیو هڅه وکړه څو په دې اړه د افغان حکومت اړونده ادارو نظر هم واخلي، خو له بیا بیا اړیکو سره-سره یې ویاندویانو او مشرانو ددې راډیو پوښتنې ځواب نه کړې.
هاخوا د بشري حقونو ځینې نړیوال بنسټونه له زندانونو د بندیانو تېښته او ناقانونه خلاصون د بشري حقونو نه سرغړونه بولي.
د بشر د حقونو د څار د نړیوال سازمان د مشرتابه بورډ غړي ماهر مومند ازادي راډیو ته وویل چې له زندانونو د بندیانو تېښته د قربانیانو کورنیو لپاره د عدالت نه پلي کېدو لامل ګرځي.
ښاغلي مومند زیاته کړه: "دا چې طالبان ځینې سیمې لاندې کوي او د هغه له امله بندیان یا تښتي او یا هم د دوی له خوا خوشې کېږي، دلته بیا د قربانیانو کورنیو لپاره عدالت او حق نه پرځای کېږي نو دا د بشري حقونو نه ښکاره سرغړونه ده."
ښاغلی مومند وایي، حکومت ته په کار ده چې د دا شان زندانانونو امنیت خوندي کړي او که دا چاره شونې نه وي نو بندیان دې هغو ځایونو ته انتقال کړي کوم چې د دولت تر ولکې لاندې وي څو بندیان هم خوندي پاتې شي او هم د رڼو محاکمو په ترڅ کې د خپلو اعمالو سزاوو ته ورسېږي.