Новости за 15.03.2023

د بشري حقونو د څار سازمان پر متحده اماراتو تور لګولی، چې شاوخوا ۲۷۰۰افغان کډوال یې د ۱۵ میاشتو راهیسې په غیر قانوني توګه توقیف کړي دي. دیان فایز او کورنۍ یې د ۲۰۲۱ کال له اکټوبر مياشتې راهیسې د متحده عربي امارتو د ابوظبي په کمپ ژوند کوي. دی وایي، په دغه موده کې دوی د خوړو او تعلیم ته د نه لاس‌رسي په ګډون بېلابېلې ستونزې تجربه کړي دي. نوموړی اوکورنۍ یې چې خپل د مقصد هېواد ته د رسېدو په تمه دي، ازادي راډيو ته وویل: "دلته د عربو یو استازی لرو، په اوونۍ کې یو ځلې راځي، دننه چې څوک کومه ستونزه لري،... Читать дальше...

دا اوونۍ په مشال راډیويي مجله کې د مساپرو شاعرانو خبرې او شعرونه اورېدلی شئ. دا هغه شاعران دي چې د «پاک پښتو ادبي کاروان» غړي دي. دا تنظیم په دوحه قطر کې له تېرو شلو کالو نه ادبي فعالیتونه کوي.

په سوات کې د مشهورو شاعرانو په ګډون مشاعره شوې ده. لایق زاده لایق، ممتاز اورکزی، افسر افغان، بخت زاده دانش، ظفر علي ناز، منير بونیری او اباسین يوسفزی له هغو شاعرانو وو چې تر پينځوو ساعتونو لپاره شعرونه وويل. مشاعرې جوړوونکو وويل چې سرکار د پښتو ژبې خدمت نه دی کړی خو همدا شاعران دي چې پښتون یې ژوندۍ ساتلې ده. دې مشاعرې ته د مشال راډيو همکار، نياز احمد خان هم ورغلی وو. د هغه ويډيو راپور وګورئ.

د پاکستان د پوځ مشر پر داسې مهال جنوبي وزیرستان ته تللی دی چې د خیبر پښتونخوا په ګډون د پاکستان په یوشمېر نورو برخو کې د ۲۰۲۲ز کال له اوړي راهیسې بریدونه زیات شوي دي

په داسې حال کې چې چارواکي په قبایلي ضلعو کې د بې کوره شویو خلکو د بیا ابادۍ او پرمختیايي پروژو ادعاوی کوي، د سویلي وزیرستان جګړه ځپلو له تېرو ۲۵ ورځو راهیسې د خپلو ړنګو شویو کورونو د معاوضې لپاره په ټانک کې احتجاجي پرلت وهلی دی. په دې اړه تفصیل په خپرونه کې.

په مشال مرکه کې مو د بلوچستان نوميالی خبريال او شنونکی سيد علي شاه مېلمه کړی دی. نوموړی د پښین دی او د ۱۹۹۰ز لسیزې په وروستیو کې یې خبریالي پیل کړې وه. شاه له هغه وخت راهیسې د پاکستان له کورنیو او نړیوالو رسنیو سره کار کړی دی. دی وايي، د زده کړو پر مهال یې مزدوري هم کوله. سید علي شاه وايي، د بلوچستان تر ټولو لویه مسله سیاسي او اییني ده او تر څنګ یې اقتصادي ستونزې هم دي چې سیاسي حل یې په کار دی. له نوموړي سره بشپړه مرکه واورئ.

لاهور ایالتي محکمې د اسلام اباد او پنجاب پولیسو او رېنجرز ځواک ته امر کړی، چې د مارچ د ۱۶مې تر سهار ۱۰ بجو پورې دې په لاهور کې د تحریک انصاف د مشر او پخواني وزیراعظم عمران خان د نیولو عملیات ودروي. دا په داسې حال کې ده چې د مارچ پر ۱۵مه پر دویمه ورځ هم د اسلام اباد او پنجاب پولیس او رېنجرز ځواک سرتېري په لاهور کې د خان د نیولو لپاره د هغه د کور شاوخوا ولاړ ول. د پنجاب لنډ مهالي حکومت ویلي، د پاکستان سوپر لیګ (پي اېس اېل) کرکټ سیالۍ له کبله یې په زمان پارک کې د عمران خان کور بهر ځای پر ځای شوي... Читать дальше...

په داسې حال کې چې د خبریالانو یو شمېر ملاتړي بنسټونه له طالبانو د خبریالانو په وړاندې د تاوتریخوالي د مخنیوي غوښتنه کوي، یو شمېر افغان خبریالان بیا خپله طالبان دوی سره په بد چلند تورنوي. د افغانستان په شمال بلخ ولایت کې د پژواک خبري اژانس سيمه‌يیز خبریال سیرت نوري د هغو خبریالانو له ډلې دی، چې د روانې اوونۍ د شنبې په ورځ، په تبیان فرهنګي مرکز کې چاودنه کې ټپي شوی. نوموړي له ازادي راډیو سره په خبرو کې د روغتون مسولین او طالب چارواکي له ده سره پر بد چلند تورن کړل. ښاغلی نوري وايي: "زما وضیعت... Читать дальше...

د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د کرنې او خوړو سازمان، FAO په دې هېواد کې له بزګرو سره د غنمو د بېړنۍ مرستې په ترڅ کې په کونړ ولایت کې دوه زره بزګرو ته د روزنې خبر ورکوي. د کرنې او خوړو سازمان نن په یوه ټویټ کې ویلي چې، دغو بزګرو ته د غنمو د کرلو د غوره لارو په اړه روزنه ورکړل شوه او هم ورسره د غنمو د تخمونو او سرې مرسته وشوه. د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د کرنې او خوړو سازمان ویلي، که بزګر د غنمو په کرلو کې له عصري ډولونو لکه په یوه لیکه د کر له ميتود څخه کار واخلي، په حاصلاتو کې به یې له ۱۵ نه تر۳۰ سلنه زیاتوالی راشي.

نړیوال بانک په خپل تازه راپور کې ویلي، چې افغانستان لا هم په نړۍ کې د خوراکي توکو له کمښت سره مخ دی او په ۴ میلیونو کسانو کې ۳.۲ میلیونه ماشومان چې عمر یې له پنځو کلونو کم دي، په خوار ځواکۍ اخته دي. حمید الله چې د خوست ولایت اوسېدونکی دی او په خپل کورنۍ کې د شلو کسانو د سرپرستۍ مسولیت لري وایي، بې‌روزګاره دی او د کافي خوړو د نه درلودو له امله یې ماشومان په خوارځواکۍ اخته شوي دي. نوموړی وايي: "کارو بار نه‌شته، هر څومره چې کار پسې ګرځو کار نه‌شته، د بې‌کارۍ له وجې مو ماشومان پر خوار ځواکۍ اخته... Читать дальше...

ټاکل شوې د فنلنډ ولسمشر ساولي نینیستو Sauli Niinisto به بل سبا د جمعې په ورځ ترکیې ته لاړ شي او د دې هېواد له ولسمشر رجب طیپ اردوغان سره به په ناټو تړون کې د فنلنډ د غړیتوب د هڅې پر موضوع خبرې وکړې. انقرې په دې وروستیو کې داسې نښې ښودلي چې، چمتو ده په دې تړون کې د فنلنډ د غړیتوب ملاتړ وکړي. د فنلنډ د ولسمشرۍ دفتر وویل، نینیستو به په دې سفر کې چې د بهرنیو چارو وزیر پیکا هاویستو به هم ورسره ملګرتیا کوي، په ترکیه کې د فبرورۍ د میاشتې ویجاوړونکې زلزلې وروسته د بیارغونې د هڅو او په ناټو کې د فنلنډ او سویډن د غړیتوب پر موضوعاتو خبرې وکړي. Читать дальше...

د افغانستان او بنګله‌دېش کم‌عمره ځوانانو ترمنځ دویمه یو ورځنۍ سيالي مېلمه لوبډلې په ۶۳ منډو وګټله او په دې سره یې د دوه یو ورځنیو لوبو لړۍ برابره کړه. په دې لوبه کې چې د چهارشنبې په ورځ د کابل پر وخت سهار ۹:۳۰ بجې د عربي متحده اماراتو په ابوظبۍ ښار کې پیل شوې وه، بنګله‌دېش تر ټاس ګټلو وروسته توپوهنه وکړه او د ۲۳۲ منډو هدف یې وټاکه. که څه هم د دوی پیلیزو یا د ټاپر ارډر توپ وهونکو ښه لوبه ونه‌کړه، خو د منځنۍ کچې یا میډل ارډر توپ وهونکو یې اوږده ملګرتیا وکړه. دوی ته محمد شهاب او شیخ پروېز په ترتیب سره ۹۸ او ۴۸ منډې وکړې. Читать дальше...

یو شمېر افغان مېرمنې او نجونې وايي، د طالبانو حکومت له ټولنې، په بشپړ ډول د ښځو حذفولو ته ملا تړلې ده. په هرات ولایت کې د دولسم ټولګي زده‌کوونکې فرشته عظیمي وايي، د طالبانو د حکومت د ښځو ضد فرمانونو د دوی بشري حقونه تر پښو لاندې کړي دي. نوموړې وايي: "تر دې دمه دوی شاوخوا ۳۰ د ښځو ضد فرمانونه صادر کړي، چې ټول یې بشري حقونه تر پښو لاندې کوي، د بېلګې په توګه له ښځو څخه یې د کار، تعلیم ، سفر او نور ډېر اساسي حقونه اخیستلي دي." په همدې حال کې د افغانستان پر بیارغونه د امریکا څار ادارې (سیګار)... Читать дальше...

د انتخاباتو کمېشن چارواکو په دویمه غونډه کې د خیبر پښتونخوا له ګورنر غلام علي سره د هغې صوبې د اسمبلۍ لپاره د ټاکنو په اړه خبرې اترې کړې دي.

د ازادي راډيويي مجلې ننني پروګرام کې به واورئ چې هلمند کې د تازه ګلانو پېر او پلور کم شوی دی، دا چې ګلان په ادبياتو کې څه مانا لري، پر همدې موضوع له استاد نجيب منلي سره مرکه لرو. دغه راز د کندهار مجلې پر بيا چاپېدو خبرې، شعرونه او يو شمېر نور مطالب مو هم دې خپرونه کې را اخيستي دي. ازادي راډيويي مجله چې هره اوونۍ يې احمد شيبر چمتو کوي، د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو يې اورېدلی شئ:

د روسیې له‌خوا لاندې شوې د اوکراین په کریمیا ټاپووزمه کې د روسیې له‌خوا ګومارل شویو چارواکو د کریمیا د تاتارانو یو فعال رولان عثمانوف توقیف کړی دی. دا خبره د کریمیا د پیوستون د بشري حقونو ډلې کړې او ویلي یې دي چې، نوموړی وروسته له هغې ونیول شو چې کور یې تالاشي شو. په دې اړه چې ولې د دغه فعال کور تالاشي شوی او هغه پر کوم اساس توقیف شوی، نور جزیات نه‌دي ورکړل شوي. روسیې د کریمیا پر تاتارانو چې د دې ټاپووزمې یوه بومي قومي ډله ده، فشارونه زیات کړي دي. ډېرو دغو تاتارانو په ۲۰۱۴ کال د روسیې له‌خوا... Читать дальше...

د مشال تر رڼا لاندې خپرونه کې مو په پاکستان کې د روانې برېښنايي سرشمېرنې په اړه د قبايلی سيمو او سيند صوبې اندېښنې د چارو له پوهانو سره څېړلې دي. بشپړ بحث وګورئ

د مارچ په ۱۴مه، شپه مهال د خوست د صبریو او یعقوبیو په ولسوالۍ کې د سلګونو کسانو په ګډون شمله کلنۍ مشاعره جوړه شوه. په دې مشاعره کې د ځايي شاعرانو او فرهنګیانو ترڅنګ د کوزې پښتونخوا همدارنګه د لوی ننګرهار، لويې پکتیا، کابل او نورو ولایتونو یو شمېر شاعرانو او د شعر او ادب مینه‌والو برخه اخیستې وه. په ياده مشاعره کې چې په ازاده فضاء کې ترسره شوه، شاعران او ویناوال د ګډونوالو له‌خوا تر پایه په تودو چکچکو، غورځیو او ګرمو ولولو نمانځل کېدل. د پکتیا ولایت څخه راغلي شاعر غلام طاهر افغان وویل، شمله... Читать дальше...

نن چهارشنبه په کابل کې د نوي لمریز کال په مناسبت د کرنیزو محصولاتو یو څلور ورځنی نندارتون پرانیستل شو، چې ښځو هم په‌کې ګډون کړی و. په کابل کې د لاسي صنایعو د یوه شرکت کارونکې ناظمه خواجه زاده وايي، د لاسي صنایعو په کوم تولیدي شرکت کې چې دا کار کوي، شاوخوا ۱۸۰ نورې مېرمنې هم شته، چې افغاني جامې، غالۍ، بوټونه او دستکولونه جوړوي. ناظمه وايي، نن دوی د هر یوه نمونې راوړي او په نندارتون کې یې نندارې ته ایښې دي. ناظمې خواجه زاده ازادي راډیو ته وویل، په دې نندارتون کې له ګډون څخه د دوی موخه دا وه... Читать дальше...

که څه هم واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته ظاهرا په افغانستان کې د جګړې خونړۍ څپه کمه شوې، خو لا هم دا هېواد په نړۍ کې له ترهګریزو بریدونو نه د زیانمنو هېوادونو په سر کې دی. د اقتصاد او سولې انستیتيوت د "تروریزم د نړیوال شاخص" په کلني راپور کې چې تېره ورځ خپور شوی ویلي، افغانستان د څلورم کال لپاره په پرله‌پسې ډول له ترهګرۍ نه د زیانمنو هېوادونو په سر کې دی. په راپور کې راغلي، په تېر ۲۰۲۲ میلادي کال کې د افغانستان په ۲۶ ولایتونو کې ترهګریز بریدونه شوی چې له امله یې ۶۳۳ کسان وژل شوي دي. د راپور... Читать дальше...

اورنګزېب دا څرګندونې پر داسې مهال کړې دي چې د مارچ پر ۱۵مه هم د اسلام اباد او پنجاب پولیس او رېنجرز ځواک سرتېري په لاهور کې د خان د نیولو لپاره د هغه د کور شاوخوا ولاړ دي.

د افغانستان او بنګله‌دېش کم‌عمره ځوانانو ترمنځ د دویمې یو ورځنۍ سیالۍ لومړۍ پاڼۍ بشپړه شوه چې، بنګله‌دېش د ۲۳۲ منډو هدف وټاکه. دغه سیالي نن چهارشنبه د کابل پر وخت سهار ۹:۳۰ بجې پیل شوې چې، د بنګله‌دېش د منځنۍ کچې توپ وهونکو محمد صاحب او شیخ پروېز په ترتیب سره ۹۸ او ۴۸ منډې وکړې. د افغانستان په توپ اچونکو کې بیا هم یما عرب ۴، فریدون داودزي ۲، فرهاد عثماني، جاوېد پکتین او ناصر حسین یوه - یوه وېکټ واخیسته. د افغانستان تر نولسو کلونو کم‌عمره ځوانانو ته سلیمان عربزي او لوبډلمشر نعمان اغا د توپ وهنې... Читать дальше...

پښتون ژغورنې غورځنګ (پي ټي اېم) او ملي جمهوري غورځنګ (اېن ډي اېم) په کراچۍ کې د دوو کسانو د وژنې پرضد احتجاج ختم کړی دی. د پي ټي اېم یوه مخکښ مشر نور الله ترین د مارچ پر ۱۴مه شپې ناوخته په سهراب ګوټ کې پرلتوالو ته په وینا کې وویل، پولیسو ورسره منلې چې د وروستۍ پېښې او پکې د دوو کسانو د وژنې په اړه عدالتي کمېشن جوړوي او پینځه ورک کسان به موندل کېږي. دا تر هغې وروسته ده چې د مارچ پر ۱۳مه د کراچۍ د پولیسو د ترهګرۍ ضد څانګې دعوه وکړه چې په منګوپیر کې یې په نښته کې د پولیسو پر دفتر په برید کې ککړ دوه مشکوک وسلوال وژلي او دوه یې نیولي دي. Читать дальше...

د اسلام اباد د قایداعظم پوهنتون د دوکتورا (پي اېچ ډي) او اېم فېل د سطحو زده کوونکي له یوشمېر ورځو راهیسې د پوهنتون تړلو پرضد په احتجاج دي. انتظامیې د فبرورۍ پر ۲۷مه د پښتنو او بلوڅ زده کوونکو د ډلو ترمینځ تر نښتې وروسته تړلی وو. زده کوونکي وايي، د پوهنتون تړلو له کبله یې په لېبارټریو کې څېړنیز کار ضایع کېږي. د پوهنتون مشر له احتجاجیانو سره لیدلي دي خو تر اوسه معلومه نه ده چې هغه تعلیمي اداره به کله بیا پرانیستل کېږي. ویډیويي رپورټ.

د تخار ولایت په چاه اب ولسوالۍ کې د یوه موټر د چپه کېدو په پېښه کې لس تنه مړه شوي دي. د تخار د امنیې قومندانۍ ویاند عبدالمتین صافي نن رسنیو ته وویل، دا پېښه نن سهار اته بجې هغه مهال وشوه چې یو پیکپ ډوله موټر چې کارګر یې نږدې کان ته انتقالول، د چاه اب ولسوالۍ په انجیر سیمه کې له سړک واوښت او چپه شو. صافي وویل، په دې پېښه کې لس تنه کارګر مړه او اته تنه نور ټپیان دي. هغه زیاته کړه چې د پنځو ټپیانو روغتیایي وضعیت خطرناک دی او د درملنې لپاره د تخار ولایتي روغتون ته لېږدول شوي دي.