Новости за 02.09.2022

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو دفتر یا یوناما  او یو شمېر معترضو مېرمنو د طالبانو حکومت د یو پخواني چارواکي له خوا د الهې په نوم یوې نجلۍ سره د جبري واده او له هغې نه د ناوړې ګټنې په تړاو اندېښنه څرګنده او د دې قضیې د څېړلو غوښتنه یې وکړه. په کابل کې یو  شمېر مېرمنو په سرپټي ځای کې د الهې لپاره د عدالت غږ پورته کړ. دوی وايي، که طالبان د حاکم نظام مسوولان باید د الهې نومې نجلۍ په برخه کې عدالت ټینګ کړي. د افغانستان د پیاوړو مېرمنو خوځښت مسوولې مونسې مبارز له ازادي راډیو سره په خبرو کې وویل چې... Читать дальше...

په چین کې اویغور فعالانو د ملګرو ملتونو د هغه راپور هرکلی کړی چې د شین جن په سیمه کې یې د چارواکو د ناوړه چلند په اړه خپور کړی دی. اویغور فعالان او د بشري حقونو د خوندیتوب ډلو ویلي دي چې د ملګرو ملتونو د راپور یوه برخه یې د دې لپاره رابرسېره کړې ده چې له پیکنګ سره حساب کتاب وشي. د ملګرو ملتونو د بشري حقونو کمېشنره میشل باچله وایي، چین په شین جن ایالت کې د اویغورانو، قزاقانو، قرغزیانو او یو شمېر نورو مسلمان اقلیتونو حقونه سخت تر پښو لاندې کړې دي. مېرمن باچله زیاتوي چې د چین دا اقدمات د بشريت ضد جنایت ګڼل کېدای شي. Читать дальше...

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت یا یوناما وايي، د یو ښځې هغو تورونو اندېښمن کړي چې د طالبانو یو پخوانی چارواکی یې په اجباري نکاح او ناوړه استفاده تورن کړی دی. یوناما نن پر خپل ټوېټر په خپاره کړي پیغام کې له طالبانو څخه غوښتي د ښځو د حقونو څخه د سرغړاویو د ټولو ادعاوو په اړه دې شفافې څېړنې وکړي، عاملانو سره دې حساب وشي او د ښځو او نجونو خوندیتوب دې ډاډمن شي. هغه مېرمن چې خپل نوم الهه ښيي تازه یې په یوه ویډیو کې ادعا کړې چې د طالبانو د حکومت د کورنیو چارو وزارت پخواني ویاند قاري... Читать дальше...

د بشري حقونو د څار نړیوال سازمان په یو بیان کې چې د پنجشنبې په ناوخته خپور شوی، له ملګرو ملتونو او په کابل له بهرنیو ډیپلوماتانو غوښتي چې چې د الهې دلاورزۍ د استوګنځي او خوندیتوب د څرنګوالي په اړه پوښتنه وکړي. په دې سازمان کې د ښځو د حقونو د څانګې مسوولې هیدر بار په دې اړه د جمعې په ورځ ازادي راډیو ته وویل: "موږ پر نړیوالې ټولنې غږ کړی چې د بشر د حقونو د شورا په راتلونکي ناسته کې چې د سپټمبر په پیلېږي، د یو پیاوړي لارښود لپاره دې هڅې وکړي تر څو په افغانستان کې د بشري حقونو د نقض پېښې وڅېړي او په دې اړه د حساب ورکوونې په هکله دې ځان ډاډمن کړي.

په افغانستان کې د یوناما دفتر د رسنیو په وړاندې ورځ تر بلې محدویتونه ته اندېښنه ښودلې. په افغانستان کې له لسګونو خبریالانو یو تن نه غواړي د امنیتي ستونزه له امله یې نوم په راپور کې واخیستل شي. نوموړي له ازادي راډیو سره په خبرو کې اطلاعاتو ته د نه لاسرسي په اړه وویل: "اطلاعاتو ته لاسرسی محدود شوی. خبریالان د خبري مسایل پوښښ ته لاسرسی نه لري. کله چې په کابل کې یوه چاودنه وشي امنیتي ځواکونه زما همکارانو ته د پېښې د پوښښ لپاره اجازه نه ورکوي. له بلې خوا د وزارتونو ویاندویان هم له موږ سره معلومات... Читать дальше...

د طالبانو حکومت وايي، له دې وروسته له افغانستانه بهر ته تلونکو کسانو ۲۰ ډالره مالیه اخیستل کېږي. د طالبانو حکومت د ټرانسپورټ، ملکي او هوايي چلند اداره وايي، په یوې تازه پرېکړه کې له دې وروسته هغه کسان چې غواړي له افغانستان بهر سفر وکړي ۲۰ ډالره مالیه به ورکوي. د دغې ادارې ویاند امام الدین احمدي نن جمعه ازادي راډيو ته وویل، دغه پرېکړه د روانې میلادي میاشتې له پیل نه د عملي کېدو وړ ده. احمدي وايي: "په افغانستان کې هم د هوايي چلند د امنیت برخې لپاره ټکس ټاکل شوي چې په نړیوالو الوتونو کې ۲۰ امریکايي... Читать дальше...

د طالبانو حکومت د هرات د امنيې قوماندانۍ وياند محمود شاه رسولي دغه پېښه ازادي راډیو ته تاييدوي. هغه وايي، د لومړنيو شمېرو پر بنسټ په دې پېښه کې پنځه تنه وژل شوي خو د تلفاتو د ډېرېدو احتمال هم شته. د طالبان حکومت د کورنیو چارو وزارت ویاند عبدالنافع ټګور هم ازادي راډيو ته تایید کړه چې د هرات په ګازرګاه جومات کې چاودنه شوې خو د تلفاتو په اړه جزییات ورنه کړه.

د هرات په ګازرګاه جومات کې له خونړۍ چاودنې وروسته د پېښې زړه بوګونکې ویډيو چې په ټولنیزو رسنیو خپره شوې. په ویډيو ښکاري چې د چاودنې له امله زیات شمېر خلکو ته مرګ ژوبله اوښتې ده. د طالبانو د حکومت د کورنیو چارو وزارت په دې پېښه کې د هرات د مشهور دیني عالم مجیب الرحمان انصاري تر څنګ د ۱۸ نورو لمونځ کوونکو وژل کېدل او ۲۳ نورو ټپي کېدل تاييد کړي دي. د دې وزارت ویاند عبدالنافع ټکور ازادي راډيو ته وویل: "په ډېرې خواشینۍ سره باید ووایو چې د هرات په پېښه کې د مولانا مجیب الرحمان انصاري په ګډون اتلس... Читать дальше...

ایران د سپټمبر په لومړۍ نېټه د متحده ایالاتو هغو وړاندیزونو ته یو لیکلي ځواب استولی چې هدف یې د نړۍ له پیاوړو هېوادونو سره د ۲۰۱۵م اټومي تړون بیا ژوندي کول دي. د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند ناصر کنعاني په یو بیان کې ویلي، د ایران له خوا استولی شوی متن د مذاکراتو د نهايي کولو لپاره رغنده چلند دی، خو ده د متن د منځپانګې په اړه یې جزییات نه دي ورکړي. د ایران دولتي رسنۍ وايي، د تهران ځواب د اروپايي ټولنې د بهرنۍ پالیسۍ مشر جوزیف بورېل ته استول شوی چې د ایران د اټومي تړون د بیا ژوندي کولو لپاره خبرې اترې تنظیموي. Читать дальше...

په کندهار کې په شخصي کاروبار بوختې مېرمنې وايي، د ځان د بسیاینې وړتیا لري خو د کار لپاره د اړتیا وړ توکي نه لري. دغه مېرمنې چې په بېلابېلو صنعتي کارونو بوختې دي غواړي په دې برخه کې مېرمنو ته د کارخونو د جوړولو او خامو موادو د برابرولو په برخو کې د طالبانو حکومت او مرستندویه موسسې ورسره همکاري وکړي. د دغو مېرمنو له ډلې یوه یې د ساقي جانې په نوم ده چې د شامپو او صابون جوړولو کوچنۍ کارخونه لري وايي، د کمزوري اقتصاد له امله خپل کاروبار ته پراختیا نه شي ورکولای. نور تفصیل د صادق رښتیني په راپور کې چې د لاندې لېنک په کېکاږلو یې اورېدلی شئ... Читать дальше...

کندهار کې د پنبې فابريکه لرونکي وايي، پاکستان يې د صنعت د سقوط هڅې کوي. دوی وایي، پاکستان يې ۳۰ میلیونه هغه ډالر نه ورکوي چې دوی پرې پنبه پلورلې. د پنبې د فابريکو څښتنان وایي، پاکستان په دې توګه هڅه کوي څو کندهار کې د پنبې شته فابريکې وتړي. په عین وخت کې د کندهار د کانونو او صنايعو رياست وایي، د طالبانو حکومت د دې ستونزي د ژر هواري ژمنه ورکړې ده. نور تفصیل د صادق رښتیني په راپور کې د لاندې لېنک په کېکاږلو اورېدلی شئ:

د امریکا حکومت وایي، هغه پروګرام بندوي چې له مخې افغانان کولای شي د بشر دوستانه لنډمهاله ویزو له لارې دغه هېواد ته ولاړ شي. سپینه ماڼۍ وایي، له دې وروسته به د افغانانو پر مخ هغه بشردوستانه ویزې بندې شي چې له مخې یې افغانان کولای شي په موقت ډول دغه هېواد دننه شي. د متحدو ایالاتو د سپینې ماڼۍ ویاندې کرین ژان پییر چې د سپټمبر په لومړۍ نېټه په یوه خبري ناستې کې خبرې کولې ټینګار یې وکړ چې امریکا به د دې بشر دوستانه ویزو د نوي ماډل له مخې دا کسان به په درېیم هېواد کې له پاتې کېدو پرته او مستقیم امریکا ته ځي. Читать дальше...

طالبان ۳۵ مستند فلمونه نندارې ته وړاندې کوي، پروان کې ادبي فعاليتونه او د يو علمي بنسټ د جوړولو هوډ، د ارګ د يوې تاريخي ماڼۍ په اړه مالومات، شعرونه، د کيسو نقد او يو شمېر نور فرهنګي مطالب په نننۍ خپرونه کې راټول شوي دي. ازادي راډيويي مجله چې احمد شيبر يې جوړوي، د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو يې اورېدلی شئ:

د امریکا متحد ایالتونه وايي، دغه هېواد ته یې په چټکۍ د افغانانو د داخلېدو لپاره مخکینی پروګرام په تدریجي ډول لیرې کړی دی. تر دې مخکې دغه افغانان د بشردوستۍ د یوه لنډمهاله موقف په مرسته امریکا ته داخلېدل، خو د دایمي استوګنې د اسنادو په ترلاسه کولو کې یې ستونزه وه. د امریکا حکومت وايي، په پالیسۍ کې دغه بدلون د اکتوبر میاشتې له لومړۍ نېټې عملي کېږي او دا به له نورو افغانانو سره په امریکا کې د استوګنې د اسنادو په ترلاسه کولو کې مرسته وکړي. د نویو بدلونونو له مخې به امریکا له څینو استثناآتو پرته... Читать дальше...

د پاکستان په جنوب کې نن هم ژغورونکي چې پوځي څرخي الوتکې او کښتۍ یې ملتیا کوي په سېلابونو کې د میلیونونو راګیر پاتې شویو کسانو د ژغورنې هڅه کوي. چارواکي وايي، اټکل کېږي، چې په دغو سیمو کې به نور سېلابونه هم وبهېږي. د پاکستان د طبیعي افتونو د تنظیم اداره وايي، دغه سېلابونه چې په یوه ثانیه کې یې اندازه ۲۰زره مترمکعبو ته رسېږي له شمال څخه بهېدلي چې ډېر ژر به د سند ایالت لویو ښارونو ته ورسېږي. دغو سېلابونو چې د جون میاشتې له نیمايي بهېږي، سند ایالت تر ټولو زیات ځپلی دی. په دغو سېلابونو کې د مړو... Читать дальше...

د امریکا متحدو ایالتونو د ملګرو ملتونو د وروستي راپور هرکلی وکړ، چې په کې ویل شوي چين ښايي په لویدیځه سیمه شین جین کې د بشر ضد جنایتونه کړي وي. دغه راپور د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو د لویې کمشنرې میشل باشلي له خوا برابر شوی دی. د امریکا د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلېنکن پرون په یوه اعلامیه کې وویل، مېرمن باشلي په خپل راپور کې له اویغور مسلمانانو او نورو اقلیتونو سره د چین چلند «ظالمانه» بللی دی. چین تر دې مخکې په شین جین کې د ناوړه چلند هر ډول راپورونه رد کړي دي او ټینګار کوي چې په دغه... Читать дальше...

د بشري حقونو د څار ډلې له کابل مېشتو دیپلوماتانو غوښتي چې د هغې نجلۍ په اړه معلومات ترلاسه کړي چې ادعا کوي د طالبانو د کورنیو چارو وزارت پخواني ویاند پرې جنسي تېری کړی دی. الهې دلاورزۍ په څو ویدیوګانو کې ادعا کړې چې د طالبانو د حکومت د کورنیو چارو پخواني ویندوی سعید خوستي پرې جنسي تېری کړی دی. د دغو ویدیوګانو له خپرېدو وروسته د الهې دلاورزۍ د نیول کېدو او ژوند په اړه اندېښنې زیاتې شوې. د بشري حقونو د څار ډلې د ملګروملتونو د بشري حقونو له غړیو هېوادونو غوښتي چې د دې قضیې په اړه پلټنې وکړي.

د ملګرو ملتونو له نشه يي موادو او جرمونو سره د مبارزې اداره وايي چې، په افغانستان کې د کوکنارو د کښت منع کولو راهيسې بزګرو ته تر اوسه بديل کښت په واک کې نه دی ورکول شوی او د بديل کښت په نشتوالي کې په دې سيمو کې بېولي هم ډېره شوې ده. بزګران وايي، که څه هم له دوی سره ژمنه شوې وه چې د کوکنارو نه کرلو په صورت کې به له دوی سره مرستې وشي، خو اوس چې د طالبانو د حکومت له خوا د کوکنارو د کښت منع کولو نژدې پنځه مياشتې تېرې شوي، له دوی سره دا مرستې نه دي شوي. که څه هم د طالبانو حکومت ادعا کوي چې، د مخکينيو... Читать дальше...

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو سرپرست وزیر امیرخان متقي کابل ته د هندي دیپلوماتانو ستنېدو ته په اشارې ډاډ ورکړ چې د افغانستان له خاورې به د هېڅ هېواد پر ضد کار نه اخیستل کېږي. د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند حافظ احمد ضیا تکل ازادي راډیو ته وویل چې امیر خان متقي په کابل کې د هند د دیپلوماتیک حضور د زیاتېدو هرکلی وکړ، ویې ویل: "متقي صاحب بهرنیو دیپلوماتانو ته ښه راغلاست وویل، هغوی ته یې اطمینان او ډاډ ورکړ چې د هغوی امنیت ته به خاصه پاملرنه کېږي لکه څرنګه چې په تېر یو کال کې چې شوې وه. Читать дальше...

په خیبرپښتونخوا کې مېشت افغان کډوال وايي، د ځايي خلکو په شان دوی هم سېلابونو سخت ځپلي خو له دوی سره هېڅ راز مرسته نه ده شوې. د نوښار په خویشکي کې دېره کډوال وايي چې سیلونو د دوی دوه نیم سوه کورونه نړولي او ټول وسایل یې ورویجاړ کړي دي. دوی وايي، په داسې حال کې تر شنه اسمان لاندې شپې ورځې تېروي چې دوې ورځې یې هېڅ نه دي خوړلي. په وروستیو کې د افغانستان او پاکستان ګڼې سیمې سېلابونو وځپلې. دا په داسې حال کې ده چې دواړه هېوادونه له ناوړه اقتصادي وضیعت سره مخامخ دي.

د اسلام اباد یوې محکمې د ترهګرۍ په دوسیه کې د پاکستان د پخواني صدراعظم عمران خان د ضمانت موده اوږده کړه. مخکې عمران خان ته د ضمانت لپاره یوه اوونۍ وخت ورکړای شوی و. په داسې حال کې چې اوس د عمران خان ضمانت دوولس ورځې وروسته پای ته رسېږي د مسلم لیګ نواز ګوند، پخواني صدراعظم ته د یوې اوونۍ ضمانت په ورکول کېدو اعتراض درلود.

د اوکراین د زاپوریژیا په شاوخوا کې د جګړې له زور اخیستو سره سره د اتومي انرژۍ د نړیوالې ادارې عمومي ريیس پرون پنجشنبه د اوکراین په جنوب کې د روسیې له لوري دا نیول شوي اتومي تاسیسات ولیدل. د اوکراین د اتومي انرژۍ دولتي شرکت انرګو اتوم وویل، رافایل ګروسي د دغه اتومي برېښناکوټ له لیدو وروسته له سیمې څخه لاړ خو د اتومي انرژۍ ۵ پلټونکي به په موقتي ډول او ښايي د سپټمبر تر درېیمې پورې هلته پاتې شي. اونۍ مخکې روسیې او اوکراین یو بل تورن کړل چې د د زاپوریژیا په شاوخوا کې توغندویي بریدونه کړي دي.

سریلانکا د اسیايي جام د شل اوره سیالیو دوهم پړاو ته د دوهم ټیم په توګه ووت. سریلانکا تېره شپه بنګله دېش ته په ۲ ویکټونو او ۴ توپونو ماتې ورکړه. تر دې وړاندې افغانستان د بي ګروپ د لومړي ټیم په توګه دوهم پړاو ته وتلی و. له هانګ ګانګ سره د هند او پاکستان سیالۍ به څرګنده کړي چې کومه لوبډله په دوهم پړاو کې له افغانستان سره مخامخ کېږي، خو دې ته په پام چې هند پاکستان ته ماتې ورکړې، غالباً هند به د اې ګروپ د لومړي ټیم په توګه د بي ګروپ له دوهم ټیم یعنې سریلانکا سره او افغانستان به په غالب ګومان د اې ګروپ له دوهمې لوبډلې یعني پاکستان سره مخامخ شي.

د بشري حقونو د څار سازمان د اسیا د برخې مشره وايي، هغه افغانان چې باید محاکمه شوي وای اوس په لوېدیځ او د سیمې په هېوادونو کې مېشت دي. د بشري حقونو د څار سارمان د اسیا د څانګې مشره پاتریشیا ګاسمن وايي، ګڼ شمېر تورن افغانان، چې باید په افغانستان کې تعقیب شوي وای اوس په لوېدیځ، عربي هېوادونو او د منځنۍ اسیا په هېوادونو کې دي. اغلې ګاسمن د هاګ محکمې د یوه څارنوال کریم خان څرګندونو ته په اشاره په یوه ټویټ کې لیکلي: "ګڼ هغه کسان چې باید محاکمه شوي وای یا محاکمه شي، اوس په بریتانیا، کاناډا، اروپا، منځنۍ... Читать дальше...

ملګري ملتونه وايي چې سېلابونو تر یو لک ډېر افغانان زیانمن کړي. د طالبانو حکومت وايي، وروستیو دوو طبیعي پېښو څه باندې یو نیم زر تنه مړه کړي او افغانستان ته یې د څه باندې دوه میلیارد ډالرو مالي تاوان اړولی دی. د ملګروملتونو د معلوماتو پر اساس، سېلابونو څه باندې یولکو لس زره افغانان زیانمن کړي دي. د ملګروملتو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر وايي، تر ټولو ډېر زیان د ختیځو ولایتونو اوسېدونکو ته اوښتی دی. د اوچا په وینا د سېلابونو په سلو کې ۵۶ زیان په ختیځو ولایتونو کې پېښ شوی دی. د اوچا د راپور له... Читать дальше...