Новости за 03.05.2023

د افغانستان د بیا رغونې لپاره د امریکا د حکومت د ځانګړي سرمفتش ادارې په یو تازه راپور کې ویلي چې د طالبانو وسله‌وال د نادولتي موسسو په چارو کې لاسوهنه کوي. سیګار په خپل درې میاشتنې راپور کې چې نن چهارشنبې خپور شو ویلي، مرستندويې ټولنې له امنیتي ګواښونو، د مثال په توګه د طالبانو د تالاشیو په پوستو کې له ځورونو، دفترونو ته د دوی د بې وخته ورتګ، د کاري پلان، بودیجې، عملیاتو او کارکوونکو په اړه د معلوماتو له پرله‌پسې غوښتنو او د پروژو د پلان او تطبیق په برخو کې له لاسوهنو سره مخامخ کېږي. راپور د... Читать дальше...

د ملګرو ملتونو مرستندوی دفتر په افغانستان کې د رسنیو د راتلونکي په اړه جدي اندېښنه څرګنده کړې. یوناما نن په یوه بیان کې وویل، د واکمنو طالبانو له خوا لګېدلي محدودیتونه زیات او خبریالان اړ شوي دي چې د وېرې او تهدید په فضا کې کار وکړي. په دې اړه احمدتکل د خبریالانو د ملاتړ د سازمان د ښځینه کمیټې د مشرتابه د غړې مرضیه حفیظي نظر اخیستی او په سر کې یې پوښتلې ده چې په افغانستان کې اوسمهال د رسنیو وضیعت څه ډول دی؟ د دې مرکې د اورېدو لپاره لاندې لېنک کېکاږئ:

د طالبانو حکومت د کورنیو چارو وزارت پخواني ویاند وروستیو څرګندونو ته د ټولنیزو پاڼو یو شمېر کارونکو غبرګونونه ښودلي. له هغې وروسته چې د طالبانو حکومت د کورنیو چارو وزارت پخواني ویاند قاري سعید خوستي د سې‌شنبې په ورځ په خپل ټویټر هغه کسانو ته چې په بهر کې د دوی د نظام 'د 'طالبانو حکومت' پر ضد خبرې کوي، د مرک ګواښ وکړ د نوموړي دغه خبرو د ټولنیزو پاڼو یو شمېر کارونکي سخت غصه کړل. ځینو ادعا کړې چې دا د طالبانو عمومي ذهنیت دی. د افغانستان د تېر نظام د امنیت شورا پخوانی ویاند رحمت الله اندړ ادعا کوي چې دا د طالبانو تګلاره ده. Читать дальше...

د طب پوهنځي یو شمېر محصلانې وایي، دا چې د تخصص او اکمال تخصص له ازموینو پاتې دي ډېرې اندېښمنې دي. د طب پوهنځي يوه محصله چې نه‌غواړي راپور کې يې نوم واخيستل شي وايي: "دا واقعاً د انسان په روان باندې اغېز کوي ځکه چې مسلکي پرمختګ نه‌لرې، نه‌شې کولای هېڅ ډول کار وکړې." دا محصله وایي، هیله یې درلوده چې د اګزیټ او اکمال تخصص ازموینه ورکړي، خو په خبره دا ارمان یې پوره نه‌شو. نوموړې وایي، که څه هم طالبانو هلکانو ته د اکمال تخصص ازموینې د نوملیکنې نېټه اعلان کړې، خو په خبره یې د نجونو له اګزیت ازموینې کوم خبر نه‌شته. Читать дальше...

په مشال مرکه مو د خیبر پښتونخوا نومیالی خبريال او شنونکی عقيل يوسفزی مېلمه کړی دی. نوموړی له ۱۹۹۰ز لسيزې راهيسې له بېلابېلو رسنیو سره خبریالي کړې ده. ده څلور کتابونه هم ليکلي دي چې پکې یې یو د طالبانو د وسلوالو فعالیتونو په اړه دی چې په ۲۰۰۹ز کال کې خپور شوی وو. نوموړی وايي، د پښتنو په سيمه له لسيزو راهيسي جنګ تپل شوی خو اوس پښتانه بيداره شوي دي. بشپړه مرکه واورئ.

د پاکستان حکومت د هغې غونډې د اعلامیې په اړه څه نه دي ویلي خو تر دې مخکې حکومت او پوځ په بیا بیا ټینګار کړی دی چې ریاستي امنیتي ادارې د وسلوالو پرضد بې توپیره عملیات کوي او په تېرو کلونو کې یې په دې لړ کې بریاوې ترلاسه کړې دې.

د ملګرو ملتونو په نوښت د دوحې په قطر کې د دوه ورځني ناستې سره هم مهاله، ځینو ښځو په بېلو اعتراضونو کې د دې ناستې پر وړاندې اعتراض څرګند کړ. دغو اعتراض کوونکو اندېښنه ښودلې چې ښايي د دوحې ناسته د ځینو هېوادونو لخوا د طالبانو د حکومت رسمیت پیژندنې ته لاره پرانیزي. خو د دوحې ناستې په پای کې د ملګرو ملتونو سر منشي وویل چې دغه ناسته “د طالبانو رسمیت پېژندنې په تړاو نه وه”.

د ایران ولسمشر ابراهیم رییسي له خپل ساري د سوریې له ولسمشر بشار الاسد سره د خبرو لپاره نن چهارشنبې د سوریې پلازمېنې دمشق ته ورسېد. دا د ۲۰۱۱ کال راهیسې له کله چې په سوریه کې کورنۍ جګړه پیل شوې، دې هېواد ته د ایران د یوه ولسمشر لومړی سفر دی. وروستي ځل د ایران د وخت ولسمشر محمود احمدي نژاد په ۲۰۱۰ م کال کې له دمشق څخه کتنه ترسره کړې وه. د رویټرز خبري آژانس د راپور له مخې د روسیې ترڅنګ ایران په پوځي او اقتصادي برخو کې د اسد د رژیم کلک ملاتړ کړی چې پر مټ یې توانېدلی، د سوریې د خاورې ډېرې برخې له مخالفه وسله والو ډلو بېرته ونیسي. Читать дальше...

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندوی دفتر یوناما په افغانستان کې د رسنیو د راتلونکي په اړه جدي اندېښنه څرګنده کړې ده. یوناما وايي چې د واکمنو طالبانو له خوا لګېدلی محدودیتونه زیات او خبریالان اړ شوي دي چې د وېرې او تهدید په فضا کې کار وکړي. همداراز د بخښنې نړیوال سازمان ویلي چې افغان خبریالان په غیرقانوني ډول نیول شوي، شکنجه شوي، ګواښل شوي او ان وژل شوي. د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړې راپور ورکوونکي ریچارډ بېنیټ او د افغانستان لپاره د امریکا سفارت په جلا ټویټونو کې له دې کبله اندېښنه ښودلې. Читать дальше...

د سربیا په پلازمېنه بلګراد په یوه ښوونځي کې اته ماشومان او یو امنیتي ګارډ د ډزو په یوه پېښه کې وژل شوي دي. د سربیا د کورنیو چارو وزارت نن په یوه بیان کې وویل چې د اوه ټولګي یو زده کوونکی ۱۴ کلن هلک په دې ډزو مشکوک پېژندل شوی او نیول شوی. دې وزارت په یوه مخکیني بیان کې ویلي و چې مشکوک بریدګر د خپل په ټوپک پر زده کوونکو او امنیتي ګارډ څو ډزې کړې دي. په بیان کې راغلي چې په دې پېښه کې یو ښوونکی او څو نور ماشومان ټپیان شوي دي. د سربیا د پوهنې وزارت په یوه بیان کې ویلي چې د پېښې د علت او څرنګوالي... Читать дальше...

د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلینسکي نن په یوه ناڅاپي سفر فنلنډ ته ورسېد څو د د شمالي اروپا د هېوادونو په سرمشریزه کې ګډون وکړي. دا خبر د فنلنډ جمهوري ریاست نن په یوه بیان کې ورکړ. په عین حال کې د سویډن حکومت په یوه جلا بیان کې ویلي چې پر اوکراین د روسیې یرغل، له اوکراین سره د شمالي اروپا د هېوادونو ملاتړ، له اروپايي ټولنې او ناټو سره د اوکراین اړیکي او د عادلانه سولې لپاره د اوکراین طرح د دې غونډې د اجنډا موضوعات دي. ټاکل شوې چې زیلینسکي به د دې سفر په ترڅ کې د فنلنډ له ولسمشر ساولي نینیسټو... Читать дальше...

هغه سازمان د مې پر درېیمه د رسنیو د ازادۍ په مناسبت په ۱۸۰ هېوادونو او سیمو کې د ژورنالېزم چاپېریال ارزونه کړې او پر اساس یې درجه بندي خپره کړې ده.

د مطبوعاتو نړيواله ورځ داسې مهال نمانځل کېږي چې په افغانستان کې د طالبانو پر حکومت پر رسنیو او افغان خبریالانو د محدودیت له امله ګڼې نیوکې موجودي دي. د همدې ورځې په مناسبت د رسنیو د ملاتړ او بشر حقونو بېلابېلو بنسټونو او شخصیتونو بیانونه او اعلامیې خپرې کړي دي. د افغانستان په اړه د ملګرو ملتونو ځانګړی راپور ورکوونکی ریچارډ بېنيټ په دې مناسبت ټولو افغان خبریالانو په ځانګړي ډول ښځینه خبریالانو ته د درناوي مراتب وړاندې کړي او په خپل ټویټر یې لیکلي چې افغان ښځینه خبریالانو له ټولو ظالمانه محدودیتونو... Читать дальше...

د کډوالو په چارو کې د ملګروملتونو عالي کمېشنري په بامیان ولایت کې د هغو ۱۴۴ کورنیو لپاره چې په سمڅو یا غارونو کې استوګن دي ښارګوټی جوړوي. مريم چې څو کاله مخکې يې خاوند مړ شوی وايي، د استوګنځي د نشتون له امله خپلو درېيو ماشومانو سره د باميان ولايت په يوه سمڅه کې ژوند کوي. نوموړې په سمڅو کې د ژوند له کړاونو ډکه کیسه کوي او وايي چې په ژمي او اوړي کې سمڅه د اوسېدو لپاره مناسب ځای نه‌دی او د لومړنیو اسانتیاو د نشتوالي ترڅنګ ځینې وختونه د اکسيجن له کمښت سره هم مخ کېږي. مریم ازادي راډيو ته وويل، خوښه... Читать дальше...

د ملګرو ملتونو له‌خوا په نړۍ کې د خوړو د خوندیتوب په اړه په یوه خپاره شوي راپور کې ویل شوي چې تېر ۲۰۲۲ کال په نړۍ کې ۲۵۸ ميلیون وګړي د خوړو له شدید نه خوندیتوب سره مخامخ وو. په دغه راپور کې چې د ملګرو ملتونو او اروپایي ټولنې له‌خوا جوړ شوی او د بشري سازمانونو یوه اتحاد خپور کړی، ویل شوي چې د افغانستان په شمول ۵۸ هېوادونو کې خلک د خوړو له کمي سره مخامخ وو. اقلیمي بدلون، د کرونا خپرې شوې وبا اغېزې او په اوکراین کې جګړه یې مهم عوامل بلل شوي دي. په راپور کې ویل شوي، په اووه هېوادونو افغانستان،... Читать дальше...

د بخښنې نړیوال سازمان یا امنیستي انټرنېشنل د مې د درېیمې د مطبوعاتو د ازادۍ د نړیوالو ورځې په مناسبت په افغانستان کې د رسنیو وضعیت د اندېښنې وړ وباله. د امنیستي انټرنېشنل د جنوبي اسیا څانګې په یوه ټویټ کې ویلي چې ژورنالیزم جرم نه‌دی، خو بیا هم د بیان او د مطبوعاتو د ازادۍ اصول په افغانستان کې د ۲۰۲۱ م کال د اګست له میاشتې راهیسې د طالبانو له‌خوا ګواښل کېږي. د بخښنې نړیوال سازمان ویلي، په دې هېواد کې خبریالان په غیرقانوني ډول نیول شوي، شکنجه شوي، ګواښل شوي او ان وژل شوي دي. د افغانستان لپاره... Читать дальше...

نن د مې درېيمه نېټه ده چې هرکال د مطبوعاتو ازادۍ د نړيوالې ورځې په توګه لمانځل کېږي. په اوونيزه بحث "د مشال تر رڼا لاندې" کې د دې ورځې په مناسبت په پاکستان، په تېره بيا په خيبر پښتونخوا، قبايلي ضلعو او بلوچستان کې خبریالانو او رسنيو ته پر ورپېښو ننګونو او خطرونو بحث شوی دی.

د ملګرو ملتونو سرمنشي انټونیو ګوټېرېش نن د مې درېیمه د مطبوعاتو د ازادۍ د نړیوالې ورځې په مناسبت خبرداری ورکړ چې د نړۍ په هر ګوټ کې رسنۍ تر بریدونو لاندې دي. نوموړي له ټولو هېوادونو وغوښتل چې د حقایقو او د هغوی چې په اړه یې راپور ورکوي، په نښه کولو مخه ونیسي. ګوټېرېش وایي، په ۲۰۲۲ کال کې د رسنیو د کارکوونکو په وژنو کې ۵۰ سلنه زیاتوالی، د باور وړ نه‌دی او ټینګار یې وکړ چې د مطبوعاتو ازادي چې 'د ډیموکراسۍ او عدالت بنسټ دی' تر ګواښ لاندې ده. په ۲۰۲۲ کال کې په نړۍ کې لږ تر لږه ۶۷ د رسنیو کارکوونکي وژل شوي دي. Читать дальше...

د افغانستان د خبریالانو مرکز د مې میاشتې د درېيمې نېټې د مطبوعاتو د ازادۍ د نړیوالې ورځې په مناسبت، په یوه راپور کې د طالبانو د واکمنۍ پر مهال په افغانستان کې د خبریالانو پر وړاندې د تاوتریخوالي د ۶۴ سلنه زیاتېدو او دغه شان پر رسنیو د محدودیتونو په اړه اندېښنه څرګنده کړې ده. يوه خبرياله چې د امنيتي ستونزو له امله نه‌غواړي نوم يې راپور کې واخيستل شي، ادعا کوي چې د طالبانو په واکمنۍ کې يې د کار ساحه محدوده شوې ده. هغه وايي چې ځينې رسنۍ پخپله خپل موضوعات سانسوروي. دا خبرياله وايي: "که خپرونه وي... Читать дальше...

د سربیا پوځ د امنیتي تاکتیکونو، بېلا بېلو وسلو، پوځي ګاډو، هېلېکاپټرونو او جنګي الوتکو مشقونه (تمرينونه) کړي دي. د اپرېل پر ۲۲مه شوو دغو مشقونو کې، په ځانګړې توګه استخباراتي ادارې د ریاست مخالفه کسانو د نيولو مشق هم وکړ چې لېدو ته یې د سربیا د ولسمشر الېکساندر ووچیڅ تر څنګ د هنګري وزیراعظم ویکټر ووربان هم ورغلی وو.

د ارزګان ولایت چې سږ کال يې نږدې پر ۹۵ سلنه ځمکو غنم کرل شوي کروندګر يې وايي، وروستیو توپانو يې غنم چپه کړي او ښايي درېیمه یا نيمايي برخه حاصلات له منځه تللي وي. دوی وايي، اوسمهال د غنمو د دانې د ډکېدو او یا هم د شري د نیولو وخت دی، خو د چپه کېدو له امله نور غنم شیره نه‌شي نيولی. د ارزګان ولایت دا بزګران د غنمو د چپه کېدو لامل نا اصلاح شوي تخمونه یادوي. بلخوا د ارزګان ولایت د کرنې ریاست مسوولان وايي، دوی پلان لري هغه بزاګرانو سره مرسته وکړي چې غنموته يې د بادونو له امله زیان رسېدلی وي. نور تفصيل د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو اورېدلی شئ... Читать дальше...

د ازادي راډیویي مجلې په دې خپرونه کې په بغلان کې له یوې ادبي غونډې خبرېږئ. په هلمند کې د ترنم سیالي ترسره شوې ده. دا به هم واورئ چې په افغانستان کې لومړني درې پښتو چاپ شوي ناولونه کوم دي. د یو شمېر نورو مطالبو تر څنګ په دې خپرونه کې له دې خبرېږئ چې د امریکا د یوه مهم پوهنتون په نصاب کې ملي اټن شامل شو. ازادي راډیويي مجله چې هره اوونۍ یې احمد شیبر چمتو کوي د لاندې غږیز فایل په کېکاږلو یې اورېدلی شئ:

د نړۍ د فوټبال پر نامتو لوبغاړي لیونیل میسي د دوو اونیو لپاره د لوبېدو بندیز ولګول شو. دا بندیز د فرانسې پاریس سان جرمان لوبډلې لګولی دی چې د ارجنټاین کپتان لیونیل میسي د دې ټیم لپاره لوبه کوي. پر میسي د دې لپاره دا بندیز لګېدلی دی چې دی سعودي عربستان ته د خپل کلب له اجازې اخیستو پرته تللی و. د دې سزا له مخې به پنځه دېرش کلن میسي، نه په مسابقو کې برخه اخلي او نه به هم د پاریس سان جرمان په تمریني لوبو کې ګډون کوي. د راپور له مخې میسي د خپل کلب چارواکي خبر کړي و چې په یوه تجارتي سفر سعودي عربستان... Читать дальше...

په پاکستان کې چارواکي وایي چې د دې اوونۍ د بارانونو له امله په دغه هېواد کې څوارلس تنو خپل ژوند له لاسه ورکړی دی. اسوشېټېډپریس اژانس د پاکستاني چارواکو په وینا خبر ورکړ چې د کشمیر په نیلم سیمه کې نهه سیلانیان اوبو وړي دي. د دې کسانو د هویت په اړه تر اوسه څه نه‌دي ویل شوي. څلور تنه نور د ورښتونو له امله په بلوچستان کې مړه شوې دي او یوه ماشوم په کراچۍ کې ساه ورکړې ده. د هوا پېژندنې د ادارو له اټکل سره سم به روانه اوونۍ د پاکستان په ډېرو سیمو کې بارانونه وورېږي. پروسږ کال په پاکستان کې د سېلونو... Читать дальше...

د امریکا د متحده‌ایالتونو د بهرنیو چارو وزارت خبر ورکړ چې د بهرنیو چارو وزیر انټوني بلېنکن د مصر د بهرنیو چارو له وزیر سامح شکري سره په سوډان کې د اوربند د تمدید په اړه خبرې وکړې. په سو‌ډان کې د جګړې ښکېلو لوریو پرون موافقه وکړه چې سر له پنجشبې به د یوې اوونۍ په مخه اوربند کوي. د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویاند ماتیو میلر وایي، ښاغلیو بلېنکن او شکري پرون د ټليفوني مکالمې پر مهال موافقه وکړه چې په سوډان کې د شخړو د پای ته رسېدو لپاره دې واشنګټن او قاهره خپلو هڅو ته دوام ورکړي.