Новости за 22.02.2023

یوناما یو ځل بیا په افغانستان کې د نجونو لپاره د ښوونیزو بنسټونو پر تړل کېدو اندېښنه څرګنده کړه. د پوهنتون محصله عاقله وايي، هر کال به یې دا وخت نوي تحصیلي کال ته چمتووالی نیوه، خو سږ کال دا چې د طالبانو حکومت نجونو ته د زده کړو اجازه نه ورکوي نو خپلې راتلونکي ته اندېښمنه ده. عاقلې ازادي راډیو ته وویل: "دغه شپې او ورځې به موږ په یوه خاص امېد سره تېرولې، دې ته مو شېبې شمارلې چې پوهنتون شروع شي، خو سږ کال هېڅ تمه نه شته چې بیا به پوهنتون ته ولاړې شو، دومره یې دردولې یم چې بیان یې نه شي کېدلای."... Читать дальше...

طالبانو په دویم ځل واکمنۍ سره پر افغان ښځو او نجونو بندیزونو او محدودیتونو لګولو ته دوام ورکړی او تر اوسه یې په خپلو پرېکړو کې نرمښت نه دی راوستی. نو په افغانستان کې د طالبانو لخوا په مېرمنو د محدودیتونو د دوام پایلې به څه وي؟ د ازادي راډیو خبریال محمد خاطر پردېس په همدې اړه له ښځينه فعالې صوفیا اوریاخېل سره مرکه کړې چې د لاندې لېنک په کېکاږلو یې اورېدلی شئ:

په هلمند کې د سیمه ییزو طالب چارواکو لخوا پر رسنیو او خبریالانو تازه بندیزونو غبرګونونه پارولي. تازه د سې شنبې په ورځ په هلمند ولایت کې طالب سیمه ییزو چارواکو خبریالانو او رسنیو ته امر کړی چې وروسته له دې خبریالان او رسنۍ حق نه لري چې د ادارو له مسوولانو څخه عکس او یا هم ویډیو واخلي. په افغانستان کې د ازاد رسنیو د ملاتړ بنسټ یا نی د معلوماتو له مخې هغه حکم چې په دې برخه کې ورکړل شوی په کې راغلی چې خبريالان او رسنۍ نه شي کولای د خلکو په اړه ويډيويي راپورونه چمتو او خپاره کړي. ازادي راډیو په هلمند له خبریالانو سره په دې اړه خبرې وکړې. Читать дальше...

د روسیې د پارلمان یا دوما په ولسي جرګه کې وکیلانو په غوڅ اکثریت هغه اقدام ته رایه ورکړه چې د 'نیو سټارټ' په نوم د اټومي وسلو په تړون کې د روسیې غړیتوب ځنډوي. یوه ورځ مخکې د روسیې ولسمشر ولادمیر پوتین د دوما له لارې ملت ته په وینا کې دغه اقدام اعلان کړ. دا د نړۍ د دغو دوو ځواکمنو هېوادونو، روسیې او امریکا ترمنځ د اټومي وسلو وروستی تړون و چې تراوسه پاتې و. د دغه تړون له مخې دواړه هېوادونه باید پر اټومي سروکو سمبالې د خپلو فعالو ستراتیژیکو وسلو شمېر تر۱۵۵۰ پورې محدود وساتي او هم له اوو سوو زیات... Читать дальше...

د بلوچستان له بارکان ضلعې سره نېږدې له یوه کوهي څخه د یوې ښځې او د هغې د دوو زامنو تر مړو موندل کېدو وروسته لسګونه کسانو پرلت وهلی دی. احتجاجي ناسته د فبرورۍ پر ۲۱مه مازیګر مهال پیل شوه چې د فبرورۍ پر ۲۲مه هم روانه ده. مظاهرچیان تور پورې کوي چې هغه درې کسان د صوبايي وزیر سردار عبدالرحمان کېتراڼ په زندان کې بندیان ول، خو نوموړی دا تور ردوي. د بلوچستان حکومت د پېښې پلټنو لپاره کمېټي جوړه کړې. ویډيويي رپورټ.

په ملګرو ملتونو کې د افغانستان د دایمي استازولۍ سرپرست او یو شمېر عامو افغانانو د سپټمبر د یوولسمې پېښې د قربانیانو کورنیو ته د افغانستان د کنګل شویو پیسو د یوې برخې د نه ورکولو په اړه د امریکا د نیویارک د منهاټن محکمې د پریکړې هرکلی کړی. احمد شکیب د هرات ولایت اوسېدونکی دی. نوموړی وايي، دا چې د افغانستان خلک د سپټمبر د یوولسمې نېټې د بریدونو مسوول نه دي، د امریکا محکمې د سپټمبر د یوولسمې د قربانیانو کورنیو ته د افغانستان د کنګل شویو پیسو د نه ورکولو په اړه سمه پرېکړه کړې ده. نوموړي د دې قضیې عاملانو ته په اشارې سره ازادي راډیو ته وویل... Читать дальше...

موټر چلونکي او خلک وايي، د لسیزو راهیسې غوښتنه کوي چې د ارزګان-کندهار تر منځ لویه لار دې ورغول شي، خو تراوسه یې هېڅ حکومت غږ نه دی اورېدلی. که څه هم د دې لارې ځینو برخو کې کار شوی، خو دوی یې په اساسي توګه د رغولو غوښتنه کوي. نور حال د لاندې لېنک په کېکاږلو اورېدلی شئ:

د نیویارک ایالت د مینهټن ولسوالۍ د عدالت قاضي جورج ډینییلز د فبرورۍ پر ۲۱مه وویل، دی په قانوني دلایلو د طالبانو حکومت مشروع نه ګڼي نو ځکه د دې حملې د قربانیانو کورنیو ته د افغانستان بانک د شتمنۍ ورکول به په دې معنا وي چې طالبان د افغانستان مشروع واکمنان دي.

د افغانستان بانک چې د طالبانو تر کنټرول لاندې دی د افغانستان د کنګل شویو پیسو په اړه د یوه امریکايي قاضي د پرېکړې هرکلی وکړ. د نیویارک د منهاټن سیمې یوه قاضي جورج ډانیلز پرون پرېکړه وکړه چې د افغانستان له کنګل شوې شتمنۍ درې نیم میلیارده ډالر به د سپټمبر د یوولسمې د پېښې قربانیانو ته نه ورکول کېږي. ډانیلز دې ټکي ته چې متحدوایالتونو د طالبانو حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی اشاره وکړه او ویې ویل، د امریکا محکمې په دې اړه د پرېکړې صلاحیت نه لري. نوموړي قاضي ویلي چې د سپټمبر د یوولسمې په قضیه کې باید... Читать дальше...

په افغانستان کې د طالبانو حکومت وايي، د پاکستان د دفاع وزیر په مشرۍ یو پلاوی کابل ته رسېدلی او هلته یې له یو شمېر طالب چارواکو سره کتلي دي. په داسې حال کې چې په پاکستان کې په وروستیو کې د ناامنۍ پېښې زیاتې شوي د دغه هېواد د دفاع وزیر خواجه اصف د یو لوړ پوړي پاکستاني پلاوي په مشري کابل ته تللی دی. د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد وايي، یاد پلاوي د ریاست الوزرا د لومړي مرستیال عبدلغني برادر، دفاع وزیر ملایعقوب مجاهد او نورو طالب چارواکو سره کتلي دي. مجاهد ازادي راډیو ته وویل چې یاد پلاوي... Читать дальше...

د افغانستان لورې ته د طالبانو د حکومت چارواکو د فبرورۍ پر ۱۹ مه د تورخم دروازه تړلې وه او له هغه وروسته د پاکستان لورې ته هم ټول سرکاري دفترونه تړل شوي او دوه اړخيزه تجارت درېدلی دی.

په سيند صوبه کې پښتانه ټرانسپورټران او کاروباريان وايي چې په وروستيو کې د تاوان یا باج لپاره د پښتنو د تښتولو پېښې زیاتې شوې دي. د مشال تر رڼا لاندې کې د دې ستونزې پر بېلابېلو اړخونو بحث شوی دی. بشپړ بحث وګورئ.

په افغانستان کې د طالبانو حکومت وایي چې د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د پاکستان له دفاع وزیر خواجه محمد اصف سره چې د یوه جګپوړي دولتي پلاوي په مشرۍ کابل ته تللی، وکتل. د طالبانو تر کنټرول لاندې د باختر خبري اژانس د راپور له مخې په دې کتنه کې د دوه اړخیزو اړیکو، سوداګرۍ، سیمه ییز اتصال او د دواړو هېوادونو ترمنځ د اقتصادي همکاریو د پراختیا پر موضوعاتو خبرې وشوې. د خبرې له مخې ملابرادر پر دې خبرې ټینګار کړی چې افغانستان او پاکستان دوه ګاونډي هېوادونه او باید له یو بل سره ښې اړیکي ولري. Читать дальше...

د اصف په مشرۍ پلاوی چې پکې د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړی استازی صادق خان او د استخباراتي ادارې ای اېس ای مشر جنرال ندیم انجم هم شامل دي، د فبرورۍ پر ۲۲مه کابل ته ورسېد.

له غزني د پوستين جوړېدو صنعت په ورکېدو دی، پر بنګړيوالو راپور درته وړاندې کوو، افغانستان کې ولې د کتاب لوست دود کم دی، په دې اړه مو استاد نجيب منلی راغږولی دی. ګيله‌من وزير سره د خبرو ترڅنګ شعر او يو شمېر نور مطالب مو هم همدې خپرونه کې را اخيستي دي. ازادي راډيويي مجله چې هره اوونۍ يې احمد شيبر چمتو کوي، د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو يې اورېدلی شئ:

د هغو شمېرو له‌مخې چې نن خپرې شوې، په اروپایي ټولنه کې تېر۲۰۲۲ کال نږدې یو ملیون کسانو د نړیوال خوندیتوب لپاره غوښتنه کړې ده. د پناه اخیستو لپاره په دومره شمېر کې غوښتنې د ۲۰۱۵ او ۲۰۱۶ کلونو ترمنځ د کډوالو د بحران راهیسې نه‌دي لیدل شوي. د پناه غوښتونکو لپاره د اروپایي ټولنې ادارې وویل، تېر کال ۹۶۶ زره پناه غوښتونکو له ناروې، سویس او د اروپایي ټولنې له ۲۷ غړیو هېوادونو څخه د پناه اخیستو غوښتنې کړي چې دا د ۲۰۲۱ کال په پرتله په سلو کې پنځوس زیاتوالی ښیي. په دې کې له څلور ملیونه زیات هغه اوکراینیان... Читать дальше...

د بهرنیو چارو او امنیتي پالیسۍ په برخه کې د اروپايي ټولنې لوړ پوړي استازی جوزپ بورل وايي، دوی د طالبانو له لوري د مرستو رسونې په چارو کې د افغان ښځو د کار د مخنیوي په ناهیلي کوونکي پرېکړې خبرې کړي دي. نوموړي ویلي، طالبانو په افغانستان کې جنسیتي اپارتاید ته مخه کړې او دا به په دې هېواد کې د مرستې رسونې په چارو جدي اغېز وکړي. د اروپايي ټولنې دغه لوړ پوړي استازي تېره ورځ په یو بیان کې چې د دغه ټولنې په ټويټر پاڼه خپور شوی ویلي: "د اروپايي ټولنې وزیران په دې سلا شول چې له افغانستان سره به بشري... Читать дальше...

د کرېکټ نړیوالې شورا له لوري په سویلي افریقا کې د ښځو ترمنځ شل اوریز نړیوال جام د نیمه پایلوبو پړاو ته ورسېدې. په لومړۍ نیمه پایلوبه کې به د فبرورۍ په ۲۳مه نېټه اسټرالیا د هندوستان پر وړاندې لوبه وکړي او په ۲۴مه نېټه انګلستان د کوربه سویلي افریقا پر وړاندې د سیالۍ ډګر ته وځي. په دې سیالیو کې لسو هېوادونو برخه درلوده چې د پاکستان په ګډون ۶ لوبډلې له مخکې تګ پاتې شوې. بنګله‌دېش او ایرلینډ هغه هېوادونه و چې خپلې ټولې لوبې یې وبایللې. د دې سیالیو پایلوبه به د فبرورۍ میاشتې په ۲۶مه نېټه ترسره شي. Читать дальше...

په عربي او اسلامي هېواد عراق کې جینکو او ښځو ته د اسونو د ځغل روزنه ورکول کېږي چې بیا د ښځو د ځواکمنولو لپاره د اسونو د ځغل په سیالیو کې ګډون وکړي. د عراق په دیوانیه سیمه کې د دې لړۍ اولنۍ سیالي شوې چې په کې ښځو له سړیو سره سیالي وکړه.

د ښځو ۲۰ اووره نړیوال جام په سیالیو کې ۱۰ لوبډلو برخه واخیسته او ټاکل شوې چې نیمه پایلوبه یې د فبرورۍ پر ۲۶مه وشي.

د رضاکارانو یوه ډله په کابل کې ماشومانو ته د سواد زده کړه ورکوي. د کابل د ژمي په سړو ورځو کې لس کلن حميد له معلولیت سره سره هره ورځ د سواد په ټولګي کې ګډون کوي. د ده په څېر لسګونه نور ماشومان هم په دغه ښوونیز پروګرام کې برخه لري، چې په کابل کې د یو شمېر رضاکارانو له خوا جوړ شوی.

د عمرې حج یو شمېر غوښتونکي وایي، له څه مودې راهیسې تمدید شوي سټیکر لرونکي پاسپورټ سره، نه‌شي کولای د عمرې حج پروګرام ته نوم‌لیکنه وکړي. د حج يو تن غوښتونکی چې نه‌غواړي راپور کې يې نوم واخيستل شي وايي: "موږ پيسې ورکړي، پاسپورټ مو تمدید کړی، ولې ومو نه‌شو کړای چې نوم‌لیکنه وکړو." نوموړی وايي، چې پاسپورټ یې په سټيکر تمدید کړی او ورسره دا پوښتنه ده، چې ولې نه‌شي کولی عمرې حج ته نوم‌لیکنه وکړي. هغه ازادي راډيو ته وویل: "موږ پيسې ورکړې، خپل پاسپورټ مو تمدید کړ، اوس ولې ونه‌شو کړای له دې امله چې... Читать дальше...

په دې اړه مو چې د فبرورۍ پر ۲۱مه د صوبايي وزیر سردار عبدالرحمان کېتراڼ سره تماس ونیوه نو هغه مشال راډیو ته وویل چي دا د ده خلاف یو لوی سازش دی او دی هغه تور په "کلکه" ردوي.

د امریکا ولسمشر په اوکراین کې د جګړې د کلیزې په درشل کې د خپل روسي سیال د څرګندونو په وړاندې غبرګون وښود. ولادمیرپوتین ویلي چې، د دوهم کال لپاره به هم دغه جګړې ته دوام ورکړي. جو بایډن د پولنډ په پلازمېنه وارسا کې په خپله وینا کې وویل، پر اوکراین د روسیې یرغل به د نړیوال ایتلاف په وړاندې چې د کییف ملاتړ کوي، له ماتې سره مخامخ شي. د امریکا ولسمشر پر اوکراین د روسیې د یرغل د یوې کلنۍ په درشل کې له دې هېواد څخه پر یوه پیاوړي او دوامداره ملاتړ ټینګار وکړ. بایډن وویل، د اراضي او قدرت لپاره د پوتین... Читать дальше...

د جنوبي افریقا حکومت وايي، د دې هېواد د یوې محکمې د هغه حکم پر وړاندې به ودرېږي چې ۲۲ افغانانو ته یې د پناه غوښتونکو حیثیت ورکړی. دا کسان په زمبابوې کې د یوې میاشتې له تېرولو وروسته جنوبي افریقا ته رسېدلي دي. ویل کېږي دا افغان وګړي د لایفلاین بنسټ په نوم د امریکايۍ غیرحکومتي ټولنې په لارښوونه دې هېواد ته رسېدلي دي. د جنوبي افریقا د کورنیوچارو وزیر آرون موڅوالیدي Aaron Motsoaledi فرانس پرس خبري اژانس ته ویلي دي چې، د دې حکم پر وړاندې به اعتراض وکړي. د هغه په وینا دا افغانان د پناه غوښتونکو... Читать дальше...